تنگی کانال نخاعی: آنچه که باید درباره علت و درمان آن بدانید!

کانال نخاعی شبیه تونلی است که از میان هر یک از مهره‌های ستون فقرات می‌گذرد و نقش محافظت از نخاع و ریشه‌های عصبی را به عهده دارد. تنگی این کانال از جمله بیماری‌های عصبی محیطی محسوب می‌شود که در آن تونل نگه‌دارنده نخاع در یک یا چند سوراخ (فورامینا) باریک می شود و به نخاع و طناب‌های عصبی فشار وارد می‌آورد. تنگی کانال نخاعی هم در مسیر اصلی نخاع (جایی که نخاع به سمت پایین می‌رود) می‌تواند رخ دهد و هم در سوراخ‌های بین مهره‌‌ها که اعصاب نخاعی از کانال نخاعی خارج می‌شوند. بسته به محل و میزان باریک شدن در طول زمان، یک عصب نخاعی یا نخاع فشرده و درد، سوزن سوزن شدن، بی حسی یا ضعف در اندام‌ها را به وجود می‌آورد.

تنگی این کانال که موجب تحریک و فشرده شدن نخاع خواهد شد و با مشکلاتی از قبیل کمر درد، گردن درد و سایر مشکلات عصبی مانند سیاتیک خود را نشان می‌دهد. می‌تواند هر کسی را درگیر کند، با این حال تنگی کانال نخاعی در افراد بالای 50 سال شایع‌تر و معمولا دو ناحیه از ستون فقرات را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ کمر و گردن.

علائم تنگی کانال نخاعی در زنان و مردان

تنگی کانال نخاعی یکی از انواع کمر درد محسوب می شود که با کوچک شدن فضای نخاعی که اعصاب نخاعی از آن عبور می کند همراه است. با توجه به‌ اینکه تنگی نخاع کجا و چقدر شدید است علائمی از خود بروز می‌دهد که امکان دارد در گردن، پشت، بازوها، دست‌ها و پاهای خود احساس کنید. تنگی کانال نخاعی چون با گذشت زمان و به کندی ایجاد می‌شود، امکان دارد فرد مبتلا برای مدتی هیچ علامتی نداشته باشید، حتی اگر باریک شدن کانال در عکس برداری اشعه‌ایکس یا سایر آزمایشات تصویربرداری قابل مشاهده باشد. پس فراموش نکنید علائم ممکن است بیایند و بروند و روی هر فرد نسبت به فرد دیگر به صورت متفاوتی تأثیر بگذارند.

علائم تنگی کانال نخاعی ستون فقرات کمری

تنگی کانال نخاعی بسته به اینکه در کدام بخش ستون فقرات ایجاد شود می تواند علائم متفاوتی داشته باشد. تنگی کانال نخاعی در بخش پایین ستون فقرات می تواند علائم زیر را داشته باشد:

• درد در ناحیه کمر
• دردی که از باسن شروع و به سمت پایین ساق پا کشیده می‌شود و حتی امکان دارد تا پا نیز ادامه یابد.
• احساس سنگینی در پاها، که معمولا منجر به گرفتگی در یک یا هر دو پا می‌شود.
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن در باسن، ساق یا پا.
• دردی که با ایستادن طولانی مدت، راه رفتن یا پیاده روی در سراشیبی بدتر می‌شود.
• دردی که با خم شدن به جلو، راه رفتن در سربالایی یا نشستن کاهش می‌یابد.

علائم تنگی کانال نخاعی گردن

تنگی کانال نخاعی می تواند در بخش گردن گردن می تواند منجر به ایجاد درد در یک بازو یا هر دو بازو شود، ایجاد حس دردی مشابه با برق گرفتگی هنگام حرکت سر به پشت، بی حسی بازوها و گزگز دست ها از دیگر علائم رایج تنگی کانال نخاعی مهره های گردنی است.

• بی حسی یا سوزن سوزن شدن در بازو، دست یا پا
• ضعف یا کلافگی در بازو و دست
• مشکلات تعادل
• کاهش عملکرد در دستان فرد، مانند مشکل در نوشتن یا بستن دکمه پیراهن

علت تنگی کانال نخاعی چیست؟

 تنگی کانال نخاعی به باریک شدن فضای داخل مهره ها که عصب های نخاعی از آن عبور می کنند گفته می شود. تنگی کانال نخاعی اغلب به دلیل رشد زائده های استخوانی ناشی از آرتروز، شکستگی و آسیب دیدگی، رشد تومور و ضخیم شدن رباط ها در افراد مسن بوجود می آید.

• با افزایش سن ستون فقرات دچار فرسایش تدریجی می شود و ساختار ستون فقرات را دچار تغییراتی می کند از مهم ترین این تغییرات می توان به فتق دیسک، تغییرات استخوانی و بوجود آمدن خارهای استخوانی، اسپوندیلویستزیس (سر خوردن مهره ها روی هم) اشاره کرد.
• اکتسابی: شایع‌ترین علت ابتلا به این بیماری است و به مرور زمان با تغییرات ساییدگی و پارگی که به طور طبیعی در ستون فقرات با افزایش سن رخ می‌دهد به وجود می‌آید.
• آرتریت: انواع آرتریت می تواند منجر به بروز تنگی کانال نخاعی شود؛ آرتروز منجر به بروز فرسایش و تغییر شکل در ستون فقرات می شود که معمولا اثرات آن از سن 50 سال به بعد مشخص می شود و روماتیسم مفصلی به دلیل تخریب بافت مفاصل می تواند زمینه ساز تنگی کانال نخاعی شود
• مادرزادی (از بدو تولد): تنها 9 درصد موارد تنگی کانال خاعی به دلایل مادرزادی است.
• تومور ستون فقرات: رشد تومورها در فضای نخاعی سبب کاهش فضای نخاعی و فشار بر اعصاب نخاعی می شود.
• آسیب ها و صدمات ممکن است باعث انحراف ستون فقرات و درنتیجه فشار بر عصب ها شود.
• ضخیم شدن رباط های ستون فقرات و کاهش انعطاف پذیری آنها
• خارهای استخوانی ناشی از آرتروز

بیشتر بخوانید: تجهیزات پزشکی خانگی چیست؟

بیشتر بخوانید: آرتروز کمر

علل اکتسابی تنگی کانال نخاعی

علل اکتسابی تنگی کانال نخاعی شامل موارد زیر است:

• دیسک‌های برآمده یا فتق شده: بین هر مهره یک بالشتک صاف و گرد (دیسک مهره‌ای) قرار دارد که به عنوان ضربه گیر عمل می‌کند. با افزایش سن، دیسک‌ها کیفیت خود را از دست داده و خشک و صاف می‌شوند. ‌ترک خوردن در لبه بیرونی دیسک‌ها می‌تواند باعث شکستن مرکز ژل مانند دیسک شود. سپس دیسک برآمده روی اعصاب نزدیک دیسک فشار می‌آورد که یکی از شایع‌ترین علت‌های ابتلا به تنگی کانال نخاعی محسوب می‌شود.
• رشد بیش از حد استخوان: استئوآرتریت وضعیت “ساییدگی” است که غضروف مفاصل، از جمله ستون فقرات را تجزیه می‌کند. غضروف پوشش محافظ مفاصل است. با از بین رفتن غضروف استخوان‌ها شروع به ساییدگی روی یکدیگر می‌کنند و بدن با رشد استخوان جدید به این عارضه پاسخ می‌دهد. خارهای استخوانی یا رشد بیش از حد استخوان روی مهره‌های فرد به وجود می‌آید که تا کانال نخاع امتداد می‌یابد، پس مسیر عبور نخاع را باریک و اعصاب ستون فقرات را فشرده می‌کند. بیماری پاژه استخوان نیز می‌تواند باعث رشد بیش از حد استخوان در ستون فقرات گردد.
• شکستگی‌ و آسیب‌ به ستون فقرات: استخوان‌های شکسته یا دررفته در مهره‌های نزدیک ستون فقرات می‌تواند فضای کانال نخاع را باریک کند. التهاب ناشی از صدمات در نزدیکی ستون فقرات یکی دیگر از عوامل مشکل ساز برای نخاع به حساب می‌آید که موجب باریک شدن کانال نخاع می‌شود.
• رباط‌های ضخیم‌شده: رباط‌ها نوارهای فیبری هستند که ستون فقرات را در کنار هم نگه می‌دارند. آرتریت می‌تواند باعث ضخیم شدن رباط‌ها در طول زمان و برآمدگی در کانال نخاعی شود.
• کیست‌ها یا تومورهای نخاعی: رشد در طناب نخاعی یا بین نخاع و مهره‌ها می‌تواند کانال نخاعی را باریک و موجب بروز علائمی گردد که خبر از تنگی کانال نخاعی می‌دهد. .

علت‌های مادرزادی تنگی کانال نخاعی

علل مادرزادی تنگی کانال نخاعی شامل موارد زیر است:

• آکندروپلازی: اختلال رشد استخوان که به دلیل یک جهش ژنتیکی به وجود می‌آید و در نهایت منجر به کوتولگی فرد می‌شود.
• کیفوز مادرزادی: در این بیماری مادر زادی ستون فقرات کودک بیش از آنچه که باید باشد به سمت بیرون خم می‌شود. در نتیجه قسمت بالایی پشت آن‌ها دچار خمیدگی غیر متعارفی می‌گردد که مشکلات حرکتی زیادی را برای فرد به وجود می‌آورد. این به دلیل رشد ناقص ستون فقرات در جنین به وجود می‌آید.
• دیسرافیسم ستون فقرات: ستون فقرات، نخاع یا ریشه‌های عصبی در طول رشد جنین به درستی تشکیل نمی‌شوند. اسپینا بیفیدا و سایر نقایص لوله عصبی از جمله نمونه‌هایی هستند که به دلیل عدم رشد طناب‌های نخاعی به وجود می‌آیند.
• ساقه‌های کوتاه مادرزادی: زمانی که کودک با ساقه‌های مهره‌ای که دارای طول کوتاه‌تر هستند به دنیا می‌آید. پس اندازه کانال نخاعی آن‌ها کاهش و غیر طبیعی است.
• پوکی استخوان: یک بیماری ژنتیکی نادر که باعث می‌شود استخوان‌های کودک به طور غیر طبیعی رشد کرده و بیش از حد متراکم شوند.
• سندرم مورکیو: یک بیماری ژنتیکی نادر که بر استخوان‌ها، ستون فقرات و سایر سیستم‌های بدن کودک تأثیر می‌گذارد.
• اگزوستوزهای متعدد ارثی (آکلازیس دیافیز): از دسته بیماری‌های ژنتیکی نادر است که موجب رشد کوچک استخوانی می‌شود. این زائده‌های استخوانی امکان دارد روی ستون فقرات کودک رشد کرده و کانال نخاعی او را تحت تاثیر قرار دهند.

درمان تنگی کانال نخاعی چیست؟

برای درمان تنگی کانال نخاعی چندین گزینه درمانی کارامد وجود دارد. درصورتی که علائم تنگی کانال نخاع خفیف باشد، گام‌های نخستین درمان که توسط پزشک توصیه می‌شود راهکارهای خانگی است. در صورتی که این روش‌ها جواب نداد و فرد با بدتر شدن علائم روبرو شد پزشک معمولا فیزیوتراپی، دارو درمانی، تزریقات و در نهایت جراحی را توصیه می‌کند. سه دسته درمان برای تنگی کانال نخاعی مد نظر می‌گیرند که عبارتند از:

• درمان‌های خانگی
• درمان‌های غیر جراحی
• جراحی ستون فقرات

بهترین درمان خانگی برای تنگی کانال کمر

• اعمال گرما: گرما معمولا انتخاب بهتری برای درد آرتروز است چون جریان خون را افزایش، ماهیچه‌های را شل و درد مفاصل را تسکین می‌دهد. هنگام استفاده از کمپرس گرم مواظب شدت گرما باشید چون حرارت بالا می‌تواند پوست را بسوزاند.
• استفاده از سرما: اگر کیسه یا حوله گرم تسکین دهنده نبود، سرما درمانی را هم امتحان کنید. کیسه یخ، بسته ژل منجمد یا کیسه نخود فرنگی منجمد می‌توانند گزینه‌های مناسبی برای سرما درمان باشند. یخ را به مدت 20 دقیقه روی محل درد قرار دهید و 20 دقیقه بردارید. یخ تورم، حساسیت و التهاب را کاهش می‌دهد.
• ورزش برای تنگی کانال نخاعی: ورزش ماهیچه‌ها را برای حمایت از ستون فقرات تقویت می‌کند و انعطاف پذیری و تعادل را بهبود می‌بخشد و از این طریق در رفع علائم تنگی کانال نخاعی عمل می‌کند.

درمان تنگی کانال نخاعی بدون جراحی

درمان‌ بدون جراحی تنگی کانال نخاعی عمدتاً به مدیریت علائم تنگی نخاع کمک می‌کنند. آن‌ها عبارتند از:

بهترین دارو برای تنگی کانال نخاعی

• استامینوفن: از طریق سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) برای کمک به تسکین درد عمل می‌کند.
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs): به کاهش التهاب و درد کمک می‌کنند. نمونه‌هایی از NSAID‌ها عبارتند از آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و سلکوکسیب.
• برخی از پزشکان برای کمک به بهبود وضعیت، شل کننده‌های عضلانی و داروهای ضد حساسیت اعصاب مانند گاباپنتین را هم تجویز کنند.

فیزیوتراپی مهمترین روش درمان تنگی کانال نخاعی

فیزیوتراپیست‌ها با یک برنامه تمرینی سالم برای ستون فقرات کمک می‌کنند که فرد قدرت عضلانی لازم را بدست آورد و تعادل، انعطاف‌پذیری و ثبات ستون فقرات خود را بهبود ببخشید. تقویت عضلات پشت و شکم، ستون فقرات را انعطاف پذیرتر می‌کند و عملکرد حرکتی کمر را بالا می‌برد. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به بیمار یاد دهند که به گونه‌ای راه بروند تا کانال نخاعی باز گردد و  فشار روی اعصاب  به حداقل برسد.

تزریق استروئید اپیدورال روشی نیمه تهاجمی برای درمان تنگی کانال نخاعی

به کمک اشعه ‌ایکس (فلوروسکوپی) و رنگ کنتراست، پزشک با دقت کورتیکواستروئید را در کانال نخاعی و فضای اپیدورال تزریق می‌کند. هدف از تزریق استروئید اپیدورال کاهش التهاب ریشه عصبی یا نخاع است.

با توجه به اینکه تسکین درد توسط تزریق استروئید اپیدورال معمولا موقتی است، اما باید پذیرفت که فرصتی برای ادامه تمرینات و کشش‌ها به عنوان بخشی از یک برنامه فیزیوتراپی را فراهم می‌کند. تزریق اپیدورال همیشه موفقیت آمیز و تسکین دهنده نیست. در موارد نادری عوارض جانبی جدی به وجود می‌آورد. پس بسیار مهم است که در مورد خطرات و مزایای بالقوه تزریق اپیدورال با یک متخصص پزشکی صحبت کنید.

بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی در منزل

جراحی برای تنگی کانال نخاعی

به صورت کلی برای درمان تنگی کانال نخاعی راهکارهای غیرجراحی به خوبی پاسخ می‌دهند اما گاهی مواقع وضعیت از حالت خفیف و حاد گذر کرده و وارد مرحله بحرانی شده است که موجب ناتوانی و زمین‌گیر شدن بیمار شده است. اینجاست که بیماران ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. جراحی معمولا آخرین انتخاب درمانی پزشکان به حساب می‌آید چون علاوه بر تاثیر درمانی بالا همراه با خود عوارض زیادی نیز به دنبال دارد.

تنگی نخاع یک عارضه بسیار پیچیده و ستون فقرات ناحیه ظریفی از بدن است. به همین دلیل، پزشکان تنها در صورتی جراحی را در نظر می‌گیرند که همه گزینه‌های درمانی دیگر مؤثر واقع نشده باشند. خوشبختانه اکثر افرادی که تنگی کانال نخاعی دارند نیازی به جراحی ندارند. انواع جراحی تنگی کانال نخاعی عبارتند از:

• لامینکتومی (جراحی رفع فشار): شایع‌ترین نوع جراحی برای تنگی کانال نخاعی است، که شامل برداشتن لامینا بخشی از مهره می‌شود. در این جراحی، جراح احتمال دارد برخی از رباط‌ها و خارهای استخوانی را هم بردارد. این روش فضای بیشتری را برای نخاع و اعصاب ایجاد می‌کند و بخش زیادی از علائم تنگی را برطرف می‌سازد.
• فورامینوتومی: فورامن ناحیه‌ای در مهره‌های ستون فقرات است که ریشه‌های عصبی از آنجا خارج و به اندام‌های مختلف می‌روند. در این جراحی استخوان یا بافت در این ناحیه برداشته می‌شود تا فضای بیشتری برای ریشه‌های عصبی باز شود.
• لامینوتومی: جراح تنها بخش کوچکی از لامینا (بخشی از مهره کمر که بیشترین فشار را بر عصب وارد می‌کند) برمی‌دارد.
• لامینوپلاستی: این مدل جراحی فقط برای گردن یعنی تنگی ستون فقرات گردنی بکار می‌رود. جراح بخشی از لامینا را برمی‌دارد تا فضای بیشتری برای کانال نخاعی فراهم سازد. آن‌ها از صفحات و پیچ‌های فلزی برای ایجاد یک پل لولایی در سراسر ناحیه‌ای که استخوان را جدا کردند، استفاده می‌کنند.
• اسپیسرهای فرآیند بین خاری: از جمله جراحی‌های کم تهاجمی به حساب می‌آید که برای برخی افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی کمری انجام می‌شود. جراح فاصله‌ دهنده‌هایی را بین استخوان‌ها قرار می‌دهد که از پشت هر مهره به مهره دیگر امتداد می‌یابد. فاصله‌دهنده‌ها کمک می‌کنند مهره‌ها از هم دور شوند و فضای بیشتری برای اعصاب نخاعی تحت فشار ایجاد کنند.
• فیوژن ستون فقرات: جراحان از همجوشی ستون فقرات به عنوان آخرین گزینه برای درمان تنگ کانال نخاعی استفاده می‌کنند. آن‌ها فقط در صورتی این موضوع را در نظر می‌گیرند که درد عصبی ناشی از تنگی کانال نخاعی داشته باشید، ستون فقرات پایدار نباشد و سایر درمان‌ها کمکی نکرده باشند. در جراحی فیوژن، مهره‌ای که آسیب دیده و به نخاع فشار وارد می‌کند را برداشته ومهره‌های بالا و پایین آن را با پیچ و مهره به طور دائم به هم متصل می‌کند.

پرسش و پاسخ درباره تنگی کانال نخاعی

1.تنگی کانال نخاعی چه عوارضی دارد؟

اگر تنگی کانال نخاعی شدید باشد احتمال از دست دادن کنترل روده و مثانه دور از ذهن نیست و فرد دچار بی اختیاری ادرار می‌شود. همچنین می‌تواند مشکلات عصبی دیگری مانند اختلال نعوظ یا آنورگاسمی که باعث اختلال عملکرد جنسی می‌شود را به وجود آورد. هر چند بسیار نادر است، اما موارد شدید تنگی نخاعی می‌تواند منجر به فلج جزئی یا کامل پا شود.

2.درد تنگی کانال نخاعی چگونه است؟

تنگی کانال ستون فقرات درد، سفتی، سوزن سوزن شدن یا بی حسی دست و پا را به همراه دارد. این بیماری ممکن است احساس سوزش یا درد دردناکی داشته باشد که هنگام راه رفتن، نشستن یا ایستادن بدتر می‌شود. بسته به‌اینکه کدام قسمت از ستون فقرات تحت تاثیر قرار گرفته، علائم می‌توانند به پا، بازو یا باسن تابیده شوند.

3.بهترین قرص برای تنگی کانال نخاعی چیست؟

استامینوفن، مسکن‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ناپروکسن، ژلوفن و ایبوپروفن، داروهای ضد افسردگی مانند آمی تریپتیلین، داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین