بالا رفتن از پله منجر به درگیر شدن عضلات مختلف ران، زانو و ساق پا می شود. به همین دلیل ممکن است فردی در راه رفتن بر روی سطح صاف هیچ مشکلی نداشته باشد اما بالا رفتن از پله ها درد و ناراحتی شدیدی برای فرد ایجاد کند. به طور کلی، پیشبینی می شود بالا رفتن از پله ها فشاری 3 تا 6 برابری بر زانوها اعمال کند! اما آیا فشار بیش از حد ناشی از بالا رفتن از پله ها به معنای زانو درد است؟ قطعا خیر. فشار بیش از حد ناشی از بالا رفتن از پله ها نباید فرد را دچار زانو درد کند؛ مگر آنکه فرد در استفاده از پله ها زیاده روی کرده باشد، مشکل زمینه ای دیگری داشته باشد و یا اصول بالا رفتن صحیح از پله ها را نداند زانو درد هنگام بالا رفتن از پله ها دور از ذهن نیست. در ادامه بیشتر به بررسی علت های زمینه ای که ممکن است فرد را در معرض زانو درد قرار دهد خواهیم پرداخت.
آناتومی ساختار زانو
برای اینکه با اصلی ترین علت های انواع زانو درد در هنگام استفاده از پله ها آشنا شویم باید با ساختار زانو آشنا شویم. به طور کلی زانو یک مفصل پیچیده است که از بخش های مختلفی مانند استخوان، لیگامان، تاندون، غضروف، مینیسک، بورس زانو، ماهیچه و درنهایت عصب ها تشکیل شده است. اما هر یک از این اجزا چطور به حرکت زانو کمک می کند.
اگر درگیر زانودردی همین حالا پرسشنامه رو پر کن
- استخوان ها: استخوانهای زانو شامل استخوان کشکک، استخوان ران و استخوان ساق پا است که در مجموع این سه استخوان مفصل زانو را تشکیل می دهند.
- رباط ها: رباط ها منجر به اتصال استخوان به استخوان می شوند. زانو چهر مفصل اصلی دارد که دو تا در طرفین و دو تا در داخل زانو قرار دارند. وظیفه رباط ها تثبیت زانو در محل خود است.
- تاندون ها: تاندون ها منجر به اتصال ماهیچه به استخوان می شوند که وظیفه آن انتقال نیرو از ماهیچه به استخوان و درنتیجه وادار کردن آن به حرکت است.
- غضروف: غضروف ها در محل اتصال دو استخوان و به منظور تعدیل نیرو بین آن دو قرار گرفتند و اگر نباشند دو سر استخوان با یکدیگر سایش پیدا می کند.
- مینیسک: مینیسک زانو در سمت داخلی و خارجی زانو قرار دارند و بافتی غضروفی هستند که فشار ضربات را تعدیل می کنند و از انتقال مستقیم نیرو از یک استخوان به استخوان دیگر جلوگیری می کند.
- عضلات: عضلات از استخوان و مفصل محافظت می کنند و هر قدر قدرت عضلات بیشتر باشد فشار کمتری در حین حرکت به مفصل وارد می شود.
- عصب ها: عصب ها مسئول انتقال پیام های درد از مفصل به مغز هستند.
اختلال در عملکرد هر یک از اجزای مفصل زانو می تواند عاملی برای زانو درد در حال انجام فعالیت های خاص مخصوصا بالا و پایین رفتن از پله شود.
بیشتر بخوانید: ورزش های مضر برای زانو
آشنایی با علت زانو درد هنگام استفاده از پله
در طول انجام فعالیت‌هایی مانند: بالا و پایین رفتن از پله‌ها، راه رفتن و دویدن عضلات زانوهای شما درگیر می‌شود. بسیاری از این فعالیت‌ها به طور مکرر و یا به صورت تکراری انجام می‌شوند. فشار زیاد و انقباض شدید عضلات ناشی از انجام فعالیت سنگین وتکراری درد شدیدی را در بعضی از افراد به دنبال دارد. برای بررسی مهم‌ترین علل این دردها و گرفتگی‌ها به ادامه مقاله توجه فرمایید.
کندرومالاسی کشکک
کندرومالاسی کشکک عارضه ای است که که طی آن کشکک زانو به مرور براثر استفاده بیش از حد به خصوص ناشی از دویدن های طولانی دچار فرسایش می شود و به این ترتیب در هنگام حرکت زانو استخوان ها بر روی یکدیگر سائیده می شوند. ادامه روند کندرومالاسی کشکک به مرور زمان فرد را در معرض آرتروز زانو قرار می دهد. کندرومالاسی کشکک باعث می شود فرد در برخی مواقع درد شدیدی در قسمت جلوی زانو داشته باشد. نرمی کشکک در میان افراد جوان و ورزشکاران شایع است.
پارگی مینیسک
اگر در هنگام استفاده از پله ها در قسمت داخلی یا خارجی زانو دچار درد می شوید این احتمال وجود دارد که به پارگی مینیسک زانو مبتلا شده باشید. مینیسک به قطعه‌ای از غضروف گفته می‌شود که به عنوان یک لایه محافظت کننده بین استخوانهای ران و ساق پا قرار دارد. پارگی مینیسک معمولا در حین انجام تمرینات چرخشی ایجاد می شود. پارگی مینیسک زانو را در موارد خفیف می توان با ورزش و فیزیوتراپی درمان کرد.
عدم تعادل عضلانی
یکی از شایع‌ترین علل زانو درد هنگام بالا رفتن از پله‌ها عدم تعادل عضلات (ایمپالانس عضلات) است. مهم‌ترین علت این عارضه کار سنگین و استفاده از عضلات یک قسمت از زانو بیشتر از سایر عضلات (در بعضی از ورزش‌های خاص) است. کاسه زانو در امتداد یک شیار V شکل در انتهای استخوان ران قرار دارد. کار سنگین و مکرر سبب خارج کردن کاسه زانو از موقعیت اصلی خود می‌شود. به همین دلیل زمانی که زانو در حین بالا رفتن از پله‌ها خم می‌شود، به استخوان فشار وارد شده و فرد احساس ساییدگی پیدا می‌کند. سایش استخوان‌ها سبب ارسال سیگنال‌های درد به مغز می‌شود. عدم تعادل عضلات زانو علاوه بر درد منجر به کاهش توانایی خم کردن پا به سمت داخل و طرفین می‌شود. علاوه بر این برخی از بیماران ممکن است دچار مشکلات دیگری مانند: عدم توانایی برای بلند شدن از روی صندلی و کاهش دامنه حرکتی شوند.
آرتروز زانو
یکی دیگر از انواع علت زانو درد هنگام استفاده از پله، آرتروز زانو است. استئوآرتریت یا آرتروز زانو به دلیل ساییدگی و آسیب غضروف در مفاصل ایجاد می‌شود. افزایش سن، انجام حرکات مکرر و سنگین، 3 مقصر اصلی ابتلا به آرتروز هستند. متاسفانه افراد مبتلا به آرتروز در حین بالا رفتن از پله‌ها و یا خم شدن دچار درد شدید می‌شوند.
کاسه زانو دارای یک لایه غضروفی در قسمت پشتی خود است. این لایه غضروف سبب کاهش اصطکاک و ساییدگی استخوان‌ها می‌شود. با آسیب دیدگی این لایه، سطوح استخوان‌ها در حین خم شدن و به طور کلی راه رفتن به یکدیگر برخورد کرده و فرد دچار درد شدید می‌شود. افراد مبتلا به استئوآرتریت زانو ممکن است به مرور زمان دچار عوارض دیگری مانند عدم تعادل عضلات زانو شوند.
تورم بافت تاندون
تاندونیت یا التهاب تاندون به پارگی جزئی بافت تاندون گفته می‌شود. این عارضه با ناراحتی و درد نسبتا شدید همراه است. تاندونیت اغلب به دلیل انجام حرکات تکراری یا استفاده بیش از حد از مفصل زانو (مانند بالا رفتن مکرر از پله یا انجام فعالیت‌هایی که تاندون‌های اطراف زانو را تحت فشار قرار می‌دهند) ایجاد می‌شود. زمانی که تاندون‌ها ملتهب و متورم می‌شوند، دامنه حرکتی زانو نیز به شدت محدود می‌گردد. استفاده از روش‌هایی مانند: استراحت، قرار دادن کمپرس سرد، انجام تمرینات کششی ملایم و مصرف داروهای ضد التهابی به کاهش تورم و درد بافت تاندون‌ها کمک کرده و بالا رفتن از پله‌ها را آسان‌تر می‌کند.
آسیب و ضربه مستقیم به زانو
سابقه تصادف، ضربه و جراحت در بیشتر موارد علت اصلی زانو درد شما در هنگام بالا رفتن از پله هستند. همچنین پیچش ناگهانی زانو، افتادن و برخورد شدید با اشیای سخت (مانند داشبورت) نیز منجر به درد زانو شده و بالا رفتن از پله را چالش‌برانگیز می‌کند. علاوه بر این آسیب‌های دیگری مانند: پارگی رباط، پارگی مینیسک یا شکستگی نیز می‌توانند به دلیل تصادفات، فعالیت‌های ورزشی یا حتی حوادث ناگهانی به ظاهر بی اهمیت روزمره رخ دهند. در صورت عدم توجه به این آسیب‌ها ممکن است دچار بی‌ثباتی، ضعف و اسپاسم زانو شوید. تشخیص، درمان و توانبخشی به موقع در کاهش عوارض ذکر شده، موثر هستند.
سندرم IT Band
باند ایلیوتیبیال نوار ضخیمی است که از بیرون ران شروع می شود و تا زانو ادامه پیدا می کند. این نوار ضخیم اگر چه شبیه به یک طناب محافظ بسیار قوی است دارای کیسه هایی در سطح زیرین خود است. این کیسه ها که به آن بورسا گفته می شود در اثر فشار بیش از حد به طناب باند ایلیوتیبیال دچار التهاب می شوند و درد نسبتا شدیدی ایجاد می کنند. این سندروم سبب درد خارج زانو در هنگان بالا رفتن از پله ها می شود.
ضعف عضلات
عضلات در واقع ساختارهای اطراف و حمایت کننده مفصل زانو هستند. این بافت ها در حفظ ثبات و کاهش فشارهای وارد شده به بدن بسیار اهمیت دارند. زمانی که این عضلات ضعیف می‌شوند، مشکلاتی مانند ضعف و درد زانو در حین راه رفتن را در پی دارند. جالب است که بدانید علت اصلی عدم تعادل در هنگام راه رفتن و یا ایستاندن تقویت بعضی از عضلات و در مقابل ضعف عضلات دیگر زانو است. به همین دلیل در حین ایستادن وزن بدن به درستی روی زانوها توزیع نمی‌شود. کاهش میزان تحمل وزن بدن روی زانوها سبب عدم تعادل، اسپاسم مکرر و درد در هنگام بالا رفتن از پله می‌شود.
روش صحیح بالا و پایین رفتن از پله
مانند سایر فعالیت‌ها، هنگام بالا رفتن از پله‌ها نیز باید فرم مناسبی داشته باشید. توجه و رعایت فرم صحیح بدن برای افراد دارای زانودرد بسیار اهمیت دارد. از آنجایی که ما در کودکی قعالیت‌هایی مانند بالا رفتن از پله‌ها را یاد گرفته‌ایم و متاسفانه تمرکز والدین ما بیشتر روی تعادل و جلوگیری از سقوط بوده است، فرم بدنی بسیاری از ما در حین راه رفتن، خم شدن و بالا رفتن از پله استاندارد نیست. اگر در حین بالا رفتن از پله‌ها دچار درد زانو می‌شوید، علاوه بر موارد اشاره شده باید به وضعیت بدن و هم ترازی پاهای خود نیز توجه کنید.
- در ابتدا بدنتان را صاف نگهدارید.
- تمام وزن خود را روی یک زانو و پاشنه پا قرار داده و پای خود را به سمت بالا ببرید.
- پای دیگر را بدین صورت روی پله بالایی بگذارید (دقت داشته باشید که در حین بالا رفتن از پله خم نشوید).
- همچنین سعی کنید در حین بالا رفتن از پله‌ها باسن خود را نیز همزمان به سمت بالا بکشید.
به طور کلی اگر درد زانو شما افزایش پیدا کرده و بیش از دو هفته طول کشید، وقت آن است که با متخصص ارتوپدی خود تماس بگیرید. راه رفتن روی زانوی دردناک ممکن است باعث آسیب های بیشتر به تاندون‌ها و رباط‌های داخل زانو شود.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی زانو درد
بهترین روش‌های درمان زانو درد ناشی از پله
برای بازگشت سریع به روند عادی زندگی ود باید علت زانو درد را به سرعت تشخیص داده و برای درمان اقدامات لازم را انجام دهید. خوشبختانه در حال حاضر روش های درمان موثر و سریعی وجود دارد که می‌توانید در منزل و یا تحت نظر پزشک آن ها را انجام دهید.
- استراحت کردن: استراحت دادن به مفصل زانو و استفاده از کمپرس سرد به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند. برای انجام این روش به آرامی روی تخت خود دراز کشیده و کمپرس سرد یا سبزیجات یخ زده که داخل حوله را پیچیدید (به قدری سرد نباشد که دچار شوک سرما شوید) به مدت 15 تا 20 دقیقه روی موضع درد در زانو خود قرار دهید.
- فیزیوتراپی و ورزش‌های اصلاحی: ورزش‌های اصلاحی زانو به افزایش قدرت و انعطاف پذیری مفصل زانو کمک می‌کنند. فیزیوتراپیست حرفه‌ای از طریق ارائه برنامه ورزشی استاندارد در کاهش قابل توجه درد زانو و بهبود عملکرد کلی زانوهای شما موثر است. علاوه بر این انجام ورزش‌های اصلاحی از طریق تقویت عضلات ضعیف زانو سبب کاهش دردهای ناشی از بالا رفتن پله‌ها می‌شود.
- مصرف داروهای ضد التهاب: مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و استامینوفن سبب کاهش درد زانو می‌شوند. در برخی از موارد باید برای کاهش دردهای خود از درمان‌های ترکیبی مانند: مصرف دارو، ورزش اصلاحی و کمپرس سرد استفاده کنید.
- استفاده از زانوبند زاپیامکس: یکی از بهترین و موثرترین روش‌های کاهش درد زانو استفاده از زانوبندهای استاندارد است. زانوبندها ابزارهایی هستند که از طریق پشتیبانی کامل زانو، کمک به تحمل وزن بدن و کاهش دامنه حرکتی به کاهش درد و اسپاسم عضلات در حین بالا رفتن از پله کمک می‌کنند. زانو بندها انواع مختلفی دارند. برای کاهش درد زانو توصیه می‌کنیم از زانوبند زاپیامکس که دارای امکاناتی نظیر: ایجاد گرما، لرزش خفیف و پشتیبانی از زانو است؛ استفاده کنید.
- عمل جراحی : آخرین روش درمان برای کاهش درد زانو در حین بالا رفتن از پله، عمل جراحی است. متاسفانه در مواردی برای ترمیم مفاصل آسیب دیده زانو ضروری است که تحت عمل جراحی قرار بگیرید. متداول‌ترین روش جراحی زانو آرتروسکوپی یا جراحی مفصل زانو است.
بیشار بخوانید: خرید تجهیزات پزشکی خانگی
سوالات متداول در مورد پله و زانو درد
1.آیا پله برای زانو بد است؟
به طور کلی پله برای زانو یک فعالیت ایمن محسوب می شود. اما در برخی شرایط مثل آرتروز و پارگی مینیسک پله می تواند منجر به آسیب جدی تر زانو شود.
2.روش صحیح بالا و پایین رفتن از پله چیست؟
اول پای قوی تر را بالا بگذارید، از میله ها کمک بگیرید، پای خود را به طور کامل روی پله بگذارید، به طور روزانه ورزش های تقویت کننده زانو انجام دهید.