بی حسی پا عارضه ای است که ممکن است کاملا بی خطر باشد و یا نشانه یک بیماری جدی باشد. خبر خوب اینکه اغلب بی حسی پا ناشی از کاهش گردش خون بدلیل نشستن های طولانی است. با این حال، احساس گزگز، بی حسی و ناتوانی در پاها می تواند نشانه یک بیماری جدی تر باشد؛ نوروپاتی محیطی، نوروپاتی دیابتی، لوپوس، بیرون زدگی دیسک، زونا و کمبود ویتامین به خصوص ویتامین B12 می تواند یکی از علت های بی حسی پا باشد. در ادامه بیشتر به بررسی علت های شروع بی حسی در پاها می پردازیم.
بی حسی پاها چیست؟
بی حسی اندام‌های مختلف بدن مانند پاها به وضعیت غیر طبیعی گفته می‌شود که در آن یک (یک طرفه) یا هر دو پا (دو طرفه)، حس خود را از دست می‌دهند. بی حسی در پاها عمدتاً به دلیل کاهش جریان خون و یا آسیب عصبی (ناشی از فشرده شدن عصب) ایجاد می‌شود. علاوه بر این وجود عفونت، التهاب، ضربه محکم به عضلات و سرطان نیز در بی حسی پاها نقش دارند. در اکثر موارد بی حسی اندام‌های مختلف بدن با خطر جدی همراه نیست؛ اما گاهی اوقات این عارضه نتیجه سکته مغزی و یا حتی تومور مغزی است.
ضعف پا اغلب با علائمی مانند: سوزن سوزن شدن عضلات، درد و سوزش جزئی در هنگام راه رفتن همراه است. مجموعه این علائم پارستزی نامیده می‌شود. در صورتی که به دفعات زیاد و طولانی دچار پارستزی شدید، باید برای بررسی علت آن با پزشک متخصص صحبت کنید.
فقدان حس در پاها اغلب به سرعت از بین می‌رود (مانند زمانی که پس از نشستن طولانی مدت دچار این مشکل می‌شوید). برای رفع سریع آن توصیه می‌شود که به آرامی پاهای خود را به اطراف حرکت دهید. با این حال اگر دچار درد غیر قابل تحمل شدید و این وضعیت بیش از نیم ساعت طول کشید و علائمی مانند: از دست دادن کنترل مثانه یا روده، فلج شدن قسمت‌های دیگر بدن، بی حسی شکم و ضعف در تکلم داشتید، به دلیل احتمال آسیب عصبی جدی باید علاوه بر مصرف مسکن سریعا به مراکز درمانی مراجعه فرمایید. جالب است که بدانید! در بیشتر موارد مشکل بی‌حس شدن پاها شب‌ها بدتر می‌شود. در هنگام مشورت با پزشک در نظر داشته باشید که در حین بی حسی پاها چه علائم دیگری دارید؟ این عارضه چه مدت طول کشید؟ آیا در قسمت‌های دیگر بدن احساس خارش داشتید؟ در طی یک هفته گذشته چند مرتبه دچار بی حسی شدید شده‌اید؟
مهم‌ترین علل بی حسی پاها چیست؟
در بیشتر مواقع بی حسی پاها در اثر فشردگی عصبی و کاهش جریان خون ایجاد می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود که طولانی مدت روی زانوهای خود ننشینید تا به دلیل تحریک و فشردگی رگ‌ها دچار این حالت نشوید. برای بررسی دقیق‌تر علت این عارضه به ادامه مقاله توجه فرمایید.
بی حسی پا در اثر آسیب عصبی
بی حسی پا معمولاً زمانی ایجاد می‌شود که در سیستم عصبی مشکل ارتباطی وجود داشته باشد. اعصاب حسی اطلاعاتی مانند: میزان فشار و دما را دریافت کرده و سیگنال‌های الکتروشیمیایی را برای تفسیر به مغز ارسال می‌کنند. در ادامه اطلاعات تفسیر شده در مغز برای ایجاد عملکرد جدید به صورت سیگنال به عصب باز می‌گردد.
آسیب به عصب‌های مختلف این چرخه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین بی حسی در پاها زمانی ایجاد می‌شود که این سیگنال‌ها دیگر تولید نشده و یا اینکه به دلایلی قادر به ارسال سیگنال به مغز نباشند. در این وضعیت بدن شما توانایی احساس ورودی‌های حسی مانند: گرما، سرما، فشار و مهم‌تر از همه درد را از دست می‌دهد. بر خلاف بی حسی کامل، احساس سوزن سوزن شدن زمانی رخ می‌دهد که سیگنال‌های عصبی به طور نامنظم تولید می‌شوند (در بی حسی پاها سیگنال‌های عصبی اصلا تولید نمی‌شدند). سه علت اصلی برای آسیب‌های عصبی وجود دارد که منجر به بی حسی پا و انگشتان پا می‌شود. مهم‌ترین علل آسیب‌های عصبی شامل موارد زیر است:
- فشرده سازی موقت عصب: بی حسی پاها اغلب به دلیل نشستن نامناسب و طولانی مدت ایجاد می‌شود. برای مثال زمانی که به روی پاهای خود می‌نشینید به دلیل قرار گیری وزن بدن روی پاها این عارضه ایجاد می‌شود. مهم‌ترین علت بی حسی در این شرایط فشار روی اعصاب و رگ‌های خونی اطراف آن است که سبب کاهش جریان اکسیژن و مواد مغذی به عصب می‌شود. در حین فشردگی عصب، پا به تدریج به خواب رفته و ما حس خود را نسبت به درد از دست می‌دهیم. در این شرایط هنگام حرکت کردن، متوجه می‌شویم که دیگر نمی‌توانیم پای خود را احساس کنیم. زمانی که جریان خون تا حدودی برقرار می‌گردد احساس بی حسی با احساس سوزن و سوزن شدن جایگزین می‌شود؛ زیرا عملکرد عصبی به تدریج مجددا بازیابی می‌گردد. نهایتا پس از چندین دقیقه بی حسی پا و سوزن و سوزن به طور کامل تسکین پیدا می‌کند.
- نوروپاتی محیطی: آسیب به اعصاب زانو یکی دیگر از علل رایج بی حسی پا است. به طور کلی سیستم عصبی را می‌توان به دو بخش به صورت تقسیم کرد؛ سیستم عصبی مرکزی و سیستم عصبی محیطی. آسیب به سیستم عصبی محیطی به عنوان نوروپاتی محیطی شناخته می‌شود. نوروپاتی محیطی روی نحوه انتقال سیگنال‌ها از اعصاب به سیستم عصبی مرکزی تأثیر گذاشته و معمولاً سبب بی حسی می‌شود. علل مختلفی در خصوص ایجاد نوروپاتی محیطی وجود دارد که مهم‌ترین آنها دیابت است.
بیشتر بخوانید: کمپرس سرد یا گرم؟
آسیب به ستون فقرات
آسیب به ستون فقرات بر روی عملکرد سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد. در داخل ستون فقرات طناب نخاعی شامل تعداد زیادی عصب وجود دارد. تحریک این ریشه‌های عصبی باعث بی‌حسی پاها می‌شود. مهم‌ترین و شایع‌ترین علل آسیب به ستون فقرات عبارتند از:
- فتق دیسک: فتق دیسک به عنوان لغزش یا برآمدگی دیسک نیز شناخته می‌شود. این آسیب با عوارضی مانند: کمر درد و بی حسی شدید پا (در یک یا هر دو پا) همراه است. فتق دیسک زمانی ایجاد می‌شود که یکی از دیسک‌های ستون فقرات تحت فشار بیش از حد قرار گرفته و سبب برآمدگی و فشار زیاد بر روی عصب مجاور شود. درد ناشی از فشار زیاد بر روی اعصاب کمر ممکن است به اندام‌های دیگری مثل گردن، پاها و دست‌ها نیز کشیده شود. علائم این آسیب زمانی که به سمت جلو خم می‌شوید و یا سرفه و عطسه می‌کنید، بدتر می‌شود.
- تنگی کانال نخاعی: تنگی کانال نخاعی زمانی ایجاد می‌شود که کانال نخاعی به علت تنگ‌تر شدن به اعصاب فشار وارد کند. این آسیب اغلب باعث بی حسی دو طرفه پا می‌شود. بر خلاف برآمدگی دیسک در تنگی کانال نخاعی زمانی که به سمت جلو خم شوید، درد تسکین پیدا می‌کند.
تشخیص محل بی حسی به مشخص شدن منشا آسیب عصبی کمک می‌کند؛ زیرا بی حسی تنها در محل فشرده شدن اعصاب ایجاد می‌شوند. درد و بی حسی در قسمت بالای ساق پا معمولاً به دلیل تحریک عصبی در قسمت فوقانی ستون فقرات کمر است. همچنین درد پا و بی حسی زیر زانو نیز ممکن است ناشی از تحریک عصب قسمت میانی و پایینی ستون فقرات کمری باشد. بی حسی انگشتان پا معمولاً نشان دهنده فشار روی اعصاب ناحیه خاجی کمر است.
کاهش جریان خون
اگر میزان جریان خون به سمت زانوها کاهش یابد، به دلیل کمبود اکسیژن و مواد مغذی، پاها و انگشتان بی حس می‌شوند. این آسیب روی نحوه تولید و ارسال تکانه‌های عصبی تأثیر می‌گذارد. شایع‌ترین علل بی حسی انگشتان پا در اثر کاهش جریان خون عبارتند از:
- اختلال شریان محیطی: زمانی که در اثر تجمع چربی و کلسترول رگ‌ها باریک شوند، خون و مواد مغذی کمتر به اندام‌‍‌ها می‌رسد. این نوع بی حسی هنگام ورزش کردن بدتر شده و ممکن است با خستگی، درد شدید و سوزش پاها همراه باشد.
- ترمبوز ورید عمقی: ترومبوز ورید عمقی نوعی لخته خون است که عروق منتهی به پاها را درگیر می‌کند. این عارضه معمولا در اثر نشستن طولانی (در رانندگان) ایجاد می‌شود.
- سرمای شدید و یخ زدگی: رگ‌های خونی در پاسخ به دمای پایین منقبض می‌شوند تا به حفظ دمای مرکزی بدن کمک کنند.
- آترواسکلروز: ضخیم شدن دیواره شریان به دلیل تجمع گلبول‌های سفید خون
- بیماری رینود: بیماری که باعث انقباض شدید عروق خونی می‌شود.
بیشتر بخوانید: کاربرد نمک درمانی
کمبود ویتامین و بی حسی پا
جالب است بدانید که کمبود ویتامین به خصوص ویتامین B12 می تواند عامل ایجاد بی حسی و ناتوانی در پاها شود. فقدان ویتامین B12 باع می شود غشای اعصاب (میلین) دچار آسیب شود. عصب ها بدون پوشش بدرستی کار نمی کنند و شرایط را برای ایجاد نوروپاتی محیطی فراهم می کنند. کمبود ویتامین B12 حتی به میزان بسیار کم می تواند تاثیرات محسوسی بر سیستم عصبی و عملکرد صحیح مغز داشته باشد.
سندرم تونل تارسال
سندرم تونل تارسال یک اختلال عصبی است که سبب بی حسی شدید کف پاها می شود. علت بروز این آسیب فشرده شدن عصب تیبیال خلفی هنگام عبور از فضای کوچک بین استخوان‌های پا است. شایع‌ترین علائم سندرم تونل تارسال شامل: بی حسی کف پا، درد شدید همراه با احساس سوزن و سوزن شدن و بی حسی در سمت داخلی مچ پا است. علائم این عارضه با فعالیت‌های طولانی مدت بدتر می‌شوند.
متداول‌ترین علائم بی حسی شدید پاها چیست؟
هر عصب در سیستم عصبی وظیفه خاصی دارد. بنابراین علائم آسیب‌های عصبی متناسب با نوع اعصاب و شدت فشردگی یا ضربه به آن متفاوت است. به طور کلی اعصاب به سه دسته اصلی شامل: اعصاب حسی (حس‌هایی مانند: دما، درد، لرزش یا لمس را از پوست دریافت می‌کنند)، اعصاب حرکتی (حرکت عضلات را کنترل می‌کنند) و اعصاب خودمختار (عملکردهایی مانند: فشار خون، تعریق، ضربان قلب، هضم و عملکرد مثانه را کنترل می‌کنند) تقسیم می‌شوند. برای آشنایی با علائم آسیب به اعصاب محیطی به ادامه مقاله توجه فرمایید. متداول‌ترین علائم آسیب به اعصاب محیطی
- اضطراب
- احساس سوزش
- تکرر ادرار
- خارش
- گزگز و درد پا هنگام راه رفتن
- بی حسی پا
- درد پایین کمر
- اسپاسم عضلانی
- احساس سوزن سوزن شدن
- کهیر
- حساسیت به لمس
- درد تند، کوبنده، ضربان دار یا سوزش
- حساسیت شدید به لمس
- عدم هماهنگی و کاهش تعادل
- ضعف عضلانی
- گاهی احساس می‌کنید که دستکش یا جوراب پوشیدهاید.
- ناتوانی در انجام بعضی از حرکات
چنانچه اعصاب خودمختار تحت تأثیر قرار گیرند، علائم آن شامل موارد زیر است:
- عدم تحمل گرما
- تعریق بیش از حد یا عدم توانایی در عرق کردن
- مشکلات روده، مثانه یا اختلالات گوارشی
- افت فشار خون که باعث سرگیجه و سبکی سر می‌شود.
نوروپاتی محیطی ممکن است یک عصب را تحت تأثیر قرار دهد که به آن مونو نوروپاتی گفته می‌شود. اگر دو یا چند عصب را در نواحی مختلف تحت تاثیر قرار دهد، مونو نوروپاتی متعدد و اگر عصب‌های زیادی را تحت تاثیر قرار دهد، به آن پلی نوروپاتی می‌گویند. سندرم تونل کارپال نمونه‌ای از مونو نوروپاتی است. اکثر افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی پلی نوروپاتی دارند.
بیشتر بخوانید: داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی
بهترین روش درمان برای بی حسی پاها چیست؟
برای درمان بی حسی پاها ابتدا باید علت آن مشخص شود. اگر بی‌حسی ناشی از بیماری‌هایی مانند دیابت باشد، از داروهای آرام بخش استفاده می‌شود. علاوه بر این مصرف مکمل‌های ویتامینی نیز می‌توانند به کاهش علائم نوروپاتی محیطی کمک کنند. همچنین مصرف نورونتین یا پره گابالین (داروهای ضدتشنج و ضداضطراب)، گاباپنتین، دولوکستین، میلناسیپران و پره گابالین نیز برای درمان بی حسی و مشکلات عصبی موثر هستند.
در نوروپاتی دیابتی، پیشگیری بهترین درمان است؛ زیرا در بیشتر موارد آسیب‌های عصبی ناشی از سطح بالای قند خون قابل درمان نیستند. اگر یک یا چند عصب توسط مفصل یا استخوان پا به دام افتاده یا تحت فشار قرار گرفته باشد، می‌توان با یک عمل جراحی آن را به سادگی آزاد کرد. درمان بی‌حسی پا یا نوروما شامل درمان‌های غیر تهاجمی مانند: فیزیوتراپی، ورزش کردن، ماساژ دادن، تزریق استروئید، استفاده از پروتز و درمان‌های تهاجمی شامل جراحی آزاد کردن عصب است.
بیشتر بخوانید: خرید کمربند پلاتینر
درمان گیاهی بی حسی پا
یکی از روش‌های موثر برای درمان سریع بی حسی پاها ماساژ زانوها با روغن های گیاهی است. در این روش روغن‌های گیاهی سبب افزایش جریان خون و به دنبال آن رفع فشردگی عروق خونی می‌شوند. بهترین و موثرترین روغن‌های گیاهی برای ماساژ شامل: روغن روزماری، بادام و اسطوخودوس است. برای شروع این کار می‌توانید ابتدا روغن‌ها را گرم کنید (به صورتی نباشد که باعث سوختی پوست شما شود!). پس از گرم شدن روغن گیاهی، مقداری از آن را روی پاهای خود بریزید و به آرامی پاهایتان را ماساژ دهید. بهتر است داخل روغن گیاهی مقداری نمک اپسیوم و زردچوبه نیز اضافه کنید (کمک به افزایش جریان خون).
بیشتر بخوانید: ورزش تقویت زانو
ورزش بی حسی پا
یکی دیگر از روش‌های درمان برای رفع بی حسی پاها انجام ورزش‌های کششی است. برای انجام ورزش کششی ابتدا روی تخت و یا صندلی مناسب بنشینید و پاهایتان را محکم روی زمین دهید. تلاش کنید در حالی پاشنه پاها روی زمین است، انگشتان پاها را به سمت بالا بکشید. تمرین موثر دیگر این است که در آن باید روی صندلی بنشینید (دقت داشته باشید که کمرتان حتما صاف باشد). سپس یکی از پاها را روی زمین قرار داده و پای دیگر را به سمت بالا خم کنید. در مرحله بعد یک روسری، بند یوگا و یا حوله را دور قوس پای خم شده‌تان بپیچید و تلاش کنید که با گرفتن دو طرف حوله پای خود را به سمت بالا بکشید.
بیشتر بخوانید: انواع تجهیزات پزشکی خانگی
پرسش و پاسخ در مورد بی حسی پا
1.بی حسی پا نشانه چیست؟
عفونت، التهاب، ضربه به پا، سرطان، کلسترول بالا، قند بالا و کاهش جریان خون می تواند از علت های رایج بی حسی پا باشد.
2.بی حسی پا چه زمانی نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟
وقتی بی حسی پا برای بیش از یک هفته و یا بیشتر طول بکشد باید به پزشک مراجعه کرد.
3.انواع بی حسی پا کدامند؟
پارستزی (احساس سوزن سوزن شدن، گزگز، وزوز یا احساس خزیدن)، دیسستزی (احساس سوزش در امتداد عصب)، هایپرپاتی (حساسیت به درد)، بیهوشی (از دست دادن کامل حس)
4.چطور بی حسی نوروپاتی را درمان کنیم؟
قرار دادن پا در آب گرم، استفاده از جوراب وارریس، استراحت، بررسی مداوم پاها، ماساژ پاها، استفاده از لیدوکائین
فروشگاه تجهیزات پزشکی اول کلینیک
