آیا هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی، مفاصلتان صداهایی شبیه به ترکیدن، تق‌تق یا ساییدگی می‌دهند؟ بسیاری از افراد با این صداها آشنا هستند، خصوصاً در نواحی مانند زانوها. این صداها که در اصطلاح پزشکی به آن‌ها کریپیتوس گفته می‌شود، ممکن است نگران‌کننده باشند؛ اما همیشه نشانه‌ای از مشکل جدی نیستند. در این مقاله از اول کلینیک، قصد داریم به بررسی دقیق‌تر پدیده صدا دادن مفاصل هنگام ورزش بپردازیم و به این پرسش پاسخ دهیم که آیا باید نگران این صداها باشیم یا خیر.
چرا مفاصل هنگام ورزش صدا می‌دهند؟
شنیدن صداهای تق‌تق، ترکیدن یا ساییدگی از مفاصل هنگام ورزش، تجربه‌ای رایج برای بسیاری از افراد است. اصطلاح پزشکی صدا دادن مفاصی هنگام ورزش یا انجام فعالیت‌هایی روزانه “کریپتوس” است. کریپیتوس به صداهایی مانند ساییدگی، ترکیدن یا تق‌تق گفته می‌شود که هنگام حرکت دادن مفصل شنیده می‌شود. این صداها که گاهی شبیه به خش‌خش هم هستند، ممکن است در هر سنی رخ دهند اما با افزایش سن شایع‌تر می‌شوند. شدت این صداها متفاوت است؛ گاهی بسیار کم و نامحسوس هستند و گاهی آن‌قدر بلند هستند که دیگران هم آن‌ها را می‌شنوند. صدا دادن مفاصل هنگام ورزش ممکن است نگران‌کننده باشد، اما اغلب نشانه‌ای از مشکل جدی نیست. دلایل مختلفی برای ایجاد کریپیتوس وجود دارد. در ادامه به بررسی دلایل اصلی این صداها می‌پردازیم:
بیشتر بخوانید: صدا دادن زانو
آزاد شدن گاز مایع مفصلی و صدای مفصل
شایع‌ترین دلیل صدای ترکیدن مفاصل، به خصوص هنگام ورزش، آزاد شدن گازهای محلول در مایع مفصلی است. مفاصل ما حاوی مایعی لغزنده و شفاف به نام مایع سینوویال هستند که نقش روان‌کاری و تغذیه غضروف‌های مفصلی را بر عهده دارد. این مایع علاوه بر مواد مغذی، حاوی گازهایی مانند اکسیژن، نیتروژن و دی‌اکسید کربن نیز است.
هنگامی که شما مفصلی را حرکت می‌دهید، فشار داخل مفصل تغییر می‌کند. این تغییر فشار باعث می‌شود که حباب‌های بسیار کوچکی از گاز که در مایع سینوویال حل شده‌اند، به سرعت تشکیل و سپس بترکند. صدای ترکیدنی که می‌شنوید، در واقع صدای ترکیدن همین حباب‌های گاز است. این پدیده شبیه به زمانی است که یک بطری نوشابه را تکان می‌دهید و سپس در آن را باز می‌کنید؛ حباب‌های گاز در نوشابه به سرعت تشکیل شده و با ایجاد صدا می‌ترکند.
صدا دادن مفاصل هنگام ورزش به سبب آزاد شدن گازهای محلول در مایع مفصلی کاملاً طبیعی است و به طور معمول هیچ مشکلی را نشان نمی‌دهد. با این حال، اگر این صداها با درد، تورم یا محدودیت حرکتی همراه باشد، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر مانند آرتروز یا آسیب مفصل باشد. در چنین مواردی، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
صدا دادن مفصل ناشی از حباب ایجاد شده داخل مایع مفصلی کاملا طبیعی است.
حرکت تاندون‌ها و رباط‌ها
یکی دیگر از دلایلی که ممکن است هنگام حرکت مفاصل طی ورزش صداهایی را بشنویم، حرکت تاندون‌ها و رباط‌ها روی یکدیگر یا روی سطوح استخوانی است. تاندون‌ها، بافت‌های محکمی هستند که عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند و رباط‌ها نیز بافت‌های محکمی هستند که استخوان‌ها را به یکدیگر متصل می‌کنند.
هنگام انجام حرکات مختلف ورزشی، این بافت‌ها روی یکدیگر یا روی سطوح استخوانی می‌لغزند. این لغزش می‌تواند باعث ایجاد اصطکاک و در نتیجه تولید صدا شود. گاهی اوقات، این صداها شبیه به صدای ترکیدن یا ساییدگی است و می‌تواند در مفاصل مختلف مانند زانو، شانه و آرنج شنیده شود. صداهای ناشی از حرکت مفاصل طی ورزش معمولاً بی‌ضرر هستند و نشانه‌ای از مشکل جدی نیستند. با این حال، اگر این صداها با درد، تورم یا کاهش دامنه حرکتی همراه باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق آن مشخص شود.
فشار منفی ناشی از جدا شدن بافت‌ها
یکی دیگر از دلایلی که ممکن است هنگام ورزش از مفاصل صداهایی را بشنویم، ایجاد فشار منفی ناشی از جدا شدن بافت‌های اطراف مفصل است. پوست، فاشیای عضله (لایه محافظ اطراف عضله) و سایر بافت‌های نرم اطراف مفصل، با حرکت مفصل ممکن است از هم جدا شوند. این جداشدگی ناگهانی باعث ایجاد یک فضای خالی کوچک و در نتیجه کاهش فشار هوا در آن ناحیه می‌شود. این کاهش فشار هوا یا همان ایجاد فشار منفی، باعث می‌شود که بافت‌های اطراف به سرعت به سمت هم کشیده شوند. این کشش سریع بافت‌ها می‌تواند صدایی شبیه به ترکیدن یا مکیدن ایجاد کند. صدا دادن مفاصل هنگام ورزش به سبب فشار منفی ناشی از جدا شدن بافت‌ها معمولاً در مفاصل بزرگ‌تر مانند زانو و شانه بیشتر شنیده می‌شود و بی‌ضرر است.
بیشتر بخوانید: کوهنوردی و زانو درد
فشار منفی ناشی از جدا شدن بافت‌ها یکی از دلایل بروز صدا دادن مفصل هنگام ورزش است.
سایش غضروف مفصلی
یکی از دلایل شایع صدا دادن مفاصل، به خصوص در افراد مسن‌تر یا افرادی که فعالیت‌های بدنی سنگین انجام می‌دهند، سایش غضروف مفصلی است. غضروف مفصلی، بافتی لغزنده و صاف است که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند و به آن‌ها اجازه می‌دهد که به راحتی روی هم بلغزند. با گذشت زمان، استفاده مکرر از مفصل، ضربه‌ها و سایر عوامل، این غضروف ممکن است دچار سایش و پارگی شود.
هنگامی که غضروف مفصلی آسیب می‌بیند، سطح آن ناهموار شده و اصطکاک بین استخوان‌ها افزایش می‌یابد. این اصطکاک می‌تواند باعث ایجاد صداهایی شبیه به ساییدگی یا خش‌خش شود. این صداها معمولاً در مفاصل وزنی مانند زانو، لگن و مچ پا بیشتر شنیده می‌شود.
آیا صدا دادن مفاصل خطرناک است؟
صدا دادن مفاصل در بسیاری از افراد، به خصوص هنگام حرکت یا تغییر وضعیت، اتفاق می‌افتد و لزوماً نشانه‌ای از مشکل جدی نیست. این صداها معمولاً به دلیل حرکت مایع سینوویال (مایع مفصلی) یا کشیده شدن تاندون‌ها روی استخوان‌ها ایجاد می‌شوند. با این حال، اگر صدا دادن مفاصل با درد، تورم، قرمزی یا محدودیت حرکتی همراه باشد، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر. در این موارد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق صدا دادن مفاصل مشخص شود و درمان مناسب آغاز گردد.
بیشتر بخوانید: درد زانو هنگام بالا رفتن از پله
چه زمانی باید نگران صدای مفاصل هنگام ورزش باشیم؟
صدا دادن مفاصل یک عارضه جدی تلقی نمی شود؛ چراکه همانطور که پیشتر اشاره شد بسیاری از علت های بروز این عارضه مثل آزاد شدن گاز درون مایع مفصلی، حرکت تاندون ها و رباط ها و … خطرناک نیستند. اما درصورتیکه صدا دادن مفاصل همراه با درد و تورم باشد نشانه بروز یک عارضه جدی تر است. از مهم ترین بیماری هایی که خود را به شکل عارضه صدا دادن مفاصل نشان می دهد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
صدا دادن مفاصل اگر با درد و تورم همراه باشد باید پیگیری شود.
بورسیت زانو
بورس‌ها کیسه‌های پر از مایعی هستند که به عنوان بالشتک بین استخوان‌ها و تاندون‌ها عمل می‌کنند. هنگامی که این کیسه‌ها ملتهب می‌شوند (بورسیت)، می‌توانند باعث درد، تورم و صدا دادن مفصل شوند. این صدا شبیه به ترکیدن یا ساییدگی است و معمولاً با حرکت مفصل تشدید می‌شود. بورسیت اغلب در مفاصل شانه، زانو، آرنج و لگن رخ می‌دهد و می‌تواند در اثر فعالیت‌های تکراری، ضربه، عفونت یا بیماری‌های التهابی ایجاد شود. برای تشخیص و درمان دقیق بورسیت، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
آسیب‌های منیسک یا رباط
منیسک‌ها غضروف‌های C شکل هستند که به عنوان ضربه گیر بین استخوان‌های ران و ساق پا عمل می‌کنند. رباط‌ها نیز بافت‌های همبندی هستند که استخوان‌ها را به هم متصل می‌کنند. آسیب به این بافت‌ها می‌تواند در اثر چرخش ناگهانی زانو یا ضربه مستقیم ایجاد شود و باعث درد، تورم، قفل شدن مفصل و صدا دادن آن شود. پارگی منیسک یا کشیدگی رباط می‌تواند فعالیت‌های روزمره و ورزشی را با مشکل مواجه کند.
آرتروز
آرتروز یک بیماری مفصلی است که باعث تخریب غضروف می‌شود. غضروف بافتی لغزنده است که به انتهای استخوان‌ها اجازه می‌دهد تا به راحتی روی هم بلغزند. تخریب غضروف باعث سایش استخوان‌ها روی هم شده و می‌تواند صدا دادن، درد و تورم مفصل را ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: قرص غضروف ساز
سندرم پاتلو فمورال
سندرم پاتلو فمورال یا زانوی دونده یکی دیگر از دلایل شایع صدا دادن مفاصل در ورزشکاران است. در این سندرم، کشکک زانو به درستی در شیار خود حرکت نمی‌کند و باعث ایجاد اصطکاک و درد می‌شود. این مشکل اغلب در افرادی که فعالیت‌های پرشی یا دویدن انجام می‌دهند، دیده می‌شود. علائم این سندرم شامل درد در جلوی زانو، تورم، احساس ساییدگی و صدا دادن مفصل هنگام خم و راست کردن زانو است. اگر این سندرم درمان نشود، می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی‌تر در زانو شود.
کمبود ویتامین
صدا دادن مفاصل هنگام ورزش، که ممکن است به صورت ترکیدن یا ساییدگی شنیده شود، گاهی می‌تواند به دلیل کمبود ویتامین‌ها باشد. ویتامین‌ها و مواد معدنی نقش حیاتی در سلامت مفاصل و استخوان‌ها دارند و کمبود آن‌ها می‌تواند به صدا دادن مفاصل منجر شود. برای مثال، کمبود ویتامین D می‌تواند باعث التهاب و ضعف استخوان‌ها شود، در حالی که کمبود کلسیم و ویتامین C به کاهش تراکم استخوانی و اختلال در ساخت کلاژن منجر می‌شود. همچنین، کمبود اسیدهای چرب امگا-3 و منیزیم می‌تواند به مشکلات مفصلی و صدا دادن آن‌ها بیفزاید.
چطور جلوی صدا دادن مفاصل را بگیریم؟
بطور کلی، نمی‌توان از صدا دادن مفاصل جلوگیری کرد، زیرا این صداها بخشی طبیعی از آناتومی و پیری مفاصل هستند. با این حال، برای جلوگیری از صدا دادن مفاصل و حفظ سلامت آن‌ها، می‌توانید چندین راهکار مؤثر را دنبال کنید. این اقدامات به شما کمک می‌کنند تا بدون نگرانی از صدا دادن مفاصل، به ورزش ادامه دهید و از فواید آن بهره‌مند شوید.
فعالیت منظم ورزشی داشته باشد
مطالعات نشان می‌دهند که صدا دادن مفاصل لزوماً به معنی آسیب یا مشکل جدی نیست. بسیاری از افراد به دلیل این صداها نگران می‌شوند و فعالیت‌های خود را کاهش می‌دهند. درست است که ممکن است این صداها ناراحت‌کننده باشند، اما اغلب بی‌ضرر هستند. اگر هنگام حرکت دردی احساس نمی‌کنید، می‌توانید به ورزش ادامه دهید. البته اگر درد دارید، بهتر است با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید. شاید با کمی تغییر در تمرینات، بتوانید به روال ورزشی خود برگردید. ورزش منظم یکی از بهترین روش‌ها برای حفظ سلامت مفاصل است. فعالیت‌های بدنی مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری به حرکت مایع درون مفاصل کمک می‌کنند که این عمل به روان‌تر شدن مفاصل و کاهش صداهای ناشی از حرکت آن‌ها کمک می‌کند.
از تمرینات کششی کمک بگیرید
کشیدن عضلات و بافت‌های نرم اطراف مفاصل می‌تواند به بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش صداهای مفصلی کمک کند. حرکات کششی منظم به حفظ دامنه حرکتی مفاصل و کاهش تنش‌های غیرضروری در بافت‌های اطراف آن‌ها کمک می‌کند. برای بهبود کیفیت حرکات کششی، می‌توانید تمرینات کششی ساده مانند خم کردن و باز کردن زانوها، کشش عضلات ران و تمرینات مشابه را در برنامه ورزشی خود بگنجانید.
انجام تمرینات کششی پیش از ورزش به کنترل صدا دادن مفاصل کمک می کند.
به بدن خود گوش دهید
حرکات ورزشی شدید یا نادرست می‌تواند فشار زیادی به مفاصل وارد کند و به صدا دادن آن‌ها بیفزاید. هنگام انجام ورزش، به تکنیک‌های صحیح تمرین و گرم کردن مناسب توجه کنید. اجتناب از حرکات ناگهانی و غیرقابل کنترل و استفاده از تجهیزات ورزشی مناسب می‌تواند به کاهش آسیب‌دیدگی و صدا دادن مفاصل کمک کند.
به رژیم غذایی خود توجه کنید
تغذیه مناسب نقش مهمی در سلامت مفاصل ایفا می‌کند. مصرف غذاهای غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین D، کلسیم و اسیدهای چرب امگا-3 می‌تواند به تقویت استخوان‌ها و مفاصل کمک کرده و از بروز صداهای آزاردهنده جلوگیری کند. همچنین، مصرف آب کافی برای حفظ هیدراتاسیون بدن و مفاصل ضروری است، زیرا کم‌آبی می‌تواند به خشکی و صدا دادن مفاصل منجر شود.
در نهایت، اگر صدا دادن مفاصل هنگام ورزش کردن با درد، تورم یا کاهش دامنه حرکتی همراه است، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق بررسی شده و درمان مناسب ارائه شود. با رعایت این نکات، می‌توانید به راحتی به فعالیت‌های ورزشی خود ادامه دهید و از سلامت مفاصل خود اطمینان حاصل کنید.
عوارض زانوبند زاپیامکس؛ بهترین زانوبند طبی برای رفع انواع زانو درد
سوالات متداول درباره صدا دادن مفاصل هنگام ورزش
1. چرا مفاصل من هنگام ورزش صدا می‌دهند؟
صدا دادن مفاصل دلایل مختلفی از جمله حرکت تاندون‌ها روی استخوان، تشکیل حباب‌های گاز در مایع مفصلی و تغییرات دژنراتیو در مفصل دارد که در بسیاری از موارد، این صداها بی‌ضرر هستند.
2. آیا صدا دادن مفاصل نشان‌دهنده آسیب است؟
خیر. بسیاری از افراد سالم نیز هنگام ورزش صدا دادن مفاصل را تجربه می‌کنند. اما اگر صدا دادن مفصل همراه با درد، تورم یا محدودیت حرکتی باشد، ممکن است نشانه عارضه جدی تر باشد.
3. چه ورزش‌هایی باعث صدا دادن مفاصل می‌شوند؟
هر ورزشی که شامل حرکات تکراری و فشار بر روی مفاصل باشد، می‌تواند باعث صدا دادن آن‌ها شود. ورزش‌هایی مانند دویدن، پریدن و وزنه‌برداری از جمله این ورزش‌ها هستند.
4. چگونه می‌توان از صدا دادن مفاصل هنگام ورزش جلوگیری کرد؟
انجام تمرینات قدرتی و کششی، نوشیدن مقادیر کافی آب، توجه به وضعیت بدن و داشتن برنامه تمرینی منظم از بروز صدا دادن مفاصل پیشگیری می کند.
5. چه زمانی باید بخاطر صدا دادن مفاصل هنگام ورزش به پزشک مراجعه کرد؟
اگر صدا دادن مفاصل همراه با درد شدید، تورم، قرمزی یا محدودیت حرکتی باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
منابع
https://health.clevelandclinic.org/snap-crackle-pop-need-know-joint-noises
https://www.athletico.com/2023/09/25/should-i-exercise-if-my-joints-make-noise/
https://www.health.com/fitness/joints-popping
https://orthopedicassociates.org/when-is-joint-popping-a-problem/