آرتروز زانو به‌طور معمول تحت یک روند بسیار آهسته و تدریجی در طول چندین سال رخ می‌دهد و نتیجه آن ایجاد تغییرات در بخشی از زانو است که در نهایت با درد بسیار زیادی همراه بوده و حرکات بیمار را دچار مشکل خواهد کرد. آرتروز یکی از عوامل اصلی ایجاد اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره و ناتوانی از انجام بسیاری از کارها است و علاوه‌بر این، باعث ایجاد حالاتی مثل اضطراب و افسردگی می‌شود. آشنایی با این بیماری و عوامل موثر در کاهش علائم آن تاثیر زیادی در بهبود وضعیت روحی و جسمی بیمار دارد به همین دلیل در مجله اول کلینیک به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو به نوعی بیماری گفته می‌شود که در آن به مرور زمان و به‌صورت تدریجی غضروف ناحیه مفصل زانو تحلیل می‌رود که می‌تواند مشکلات جدی برای مفصل زانو و حرکت آن ایجاد کند، به‌طوری‌که حرکت دادن زانو به‌سختی و با درد زیاد صورت می‌گیرد. ازبین‌رفتن غضروف مفصل زانو موجب فرسوده‌شدن و زبرشدن زانو می‌شود. با نابودشدن این فضای محافظتی که بین دو استخوان بالایی و پایینی زانو وجود دارد؛ استخوان‌ها با یکدیگر برخورد زیادی خواهند داشت. مالیده‌شدن استخوان‌های ناحیه زانو روی هم منجر به سفتی و درد زانو خواهد شد. آرتروز وقتی به مرحله شدید برسد به‌عنوان یک عارضه بسیار دردناک و طاقت‌فرسا شناخته می‌شود.
اگر درگیر زانودردی همین حالا پرسشنامه رو پر کن
طبق بررسی‌های انجام‌شده توسط دانشمندان، آرتروز یک بیماری بسیار شایع که به‌طور تقریبی امکان دارد حدود ۴۶ درصد افراد در طول زندگی خود آن را تجربه کنند. این بیماری در میان زنان بیشتر از مردان خود را نشان می‌دهد و به‌طور میانگین افراد از حدود ۴۰ سالگی به بعد متوجه وجود این مشکل در زانوهای خود می‌شوند، بااین‌وجود عوامل دیگری مثل ژنتیک یا واردشدن هر آسیبی به ناحیه زانو می‌تواند موجب بروز این عارضه در سن کمتر از ۴۰ سالگی شود.
بیشتر بخوانید: زانو درد
علائم آرتروز زانو
افراد دارای آرتروز زانو علائم متعددی از وجود ناراحتی را گزارش می‌دهند که این نشانه‌ها برای تشخیص وجود آرتروز در زانو به پزشک کمک می‌کند، در ادامه به معرفی این علائم می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: قرص غضروف ساز
دردهای متغیر و خشک‌شدن زانو
در برخی از افراد فقط یکی از زانوها دچار آرتروز می‌شود. خصوصا اگر علت ایجاد آرتروز زانو آسیب یا سانحه‌ای باشد که در گذشته اتفاق افتاده است. اما در گروهی دیگر از افراد که معمولا این عارضه در آن‌ها به‌صورت تدریجی نمایان می‌شود، هر دو زانو دچار آرتروز خواهند شد.
درد آرتروز معمولا در ساعات پایانی روز و یا در مواقعی که زانوهای خود را حرکت می‌دهید شدیدتر و آزاردهنده‌تر می‌شود و زمانی که به زانوهای خود استراحت می‌دهید این درد آرام خواهد شد.
باوجود اینکه استراحت‌دادن به زانوها موجب بهبود و تسکین درد ناشی از آرتروز می‌شود اما پس از اینکه یک استراحت طولانی‌مدت به زانوهای خود بدهید، خصوصا در ساعات اولیه صبح که به‌تازگی از خواب بیدار شده‌اید، ممکن است احساس کنید زانوهایتان خشک و سفت‌شده، که البته این مشکل تا مدت‌زمان طولانی ادامه نخواهد داشت و پس از حدود نیم ساعت رفع می‌شود.
درد ناشی از آرتروز ممکن است در یک نقطه خاص از زانو و گاهی اوقات در اطراف زانو احساس شود و در زمان انجام حرکات خاصی مثل پایین و بالارفتن از پله‌ها بیشتر شود. درد ناشی از این بیماری گاهی اوقات به‌حدی شدید می‌شود که فرد را در شب از خواب بیدار می‌کند. میزان درد متغییر و ممکن است یک روز احساس کنید زانوی شما مشکلی ندارد اما روز بعد درد غیرقابل تحملی داشته باشید.
تورم زانوها؛ رد پایی مطمئن از آرتروز
در برخی از موارد زانوها به‌حالت متورم دیده می‌شوند که این تورم می‌تواند ناشی از دو مسئله باشد:
- احتمال اول: تورم سخت حالتی از آرتروز است که در آن با ازبین‌رفتن غضروف مفصل، استخوان لبه مفصل به سمت بیرون رشد کرده و خارهای استخوانی شکل می‌گیرند که به آن‌ها استئوفیت گفته می‌شود.
- احتمال دوم: تورم نرم زمانی اتفاق می‌افتد که مفصل زانو دچار التهاب می‌شود و در نتیجه، التهاب شروع به تولید مایع اضافی می‌کند. در اصطلاح به این مایع اضافی افیوژن یا آب روی زانو گفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: علت صدا دادن زانو چیست؟
ضعف عضلات؛ خطری که در کمین ابتلا به آرتروز نهفته است
در برخی شرایط آرتروز منجر به ایجاد ضعف و ناتوانی در عضلات ران می‌شود که درنتیجه این موضوع پاها لاغرتر از حالت معمول به‌نظر می‌رسند. در چنین مواقعی که مفصل ناپایدار است به هیچ وجه نباید اجسام سنگین را بلند کنید چراکه منجر به آسیب غیرقابل جبران در ناحیه زانو می‌شود.
استرس و اضطراب؛ جزو ثابت همه بیماری‌های مفصلی و غیر مفصلی
علائم آرتروز زانو که به آن‌ها اشاره کردیم ممکن است موجب ایجاد حالاتی مثل افسردگی و اضطراب و استرس در اشخاص شوند. استرس علاوه بر تاثیرگذاشتن بر روابط با اطرافیان و ایجاد اختلالات خواب در بیمار، به این علت که موجب انقباض عضلات و تحت فشار قرارگرفتن اعصاب می‌شود؛ ممکن است منجر به آسیب‌های دیگری مثل گردن درد شود.
بهترین کار برای جلوگیری از ایجاد مشکلات بیشتر ناشی از استرس، مراجعه به یک پزشک روانشناس و صحبت‌کردن با افراد متخصص در این زمینه است.
بیشتر بخوانید: زانوبند زاپیامکس
علت ایجاد آرتروز زانو
ازبین‌رفتن و یا آسیب‌دیدن غضروفی که در ناحیه مفصل زانو وجود دارد منجر به آرتروز این ناحیه می‌شود، چراکه غضروفی که در این ناحیه وجود دارد نقش یک ضربه‌گیر کارآمد را بازی می‌کند که از زانو دربرابر ایجاد ضربات و تکان‌های آسیب‌زا محافظت خواهد کرد. اکنون که با چگونگی ایجاد آرتروز آشنا شدید، در این بخش از مقاله قصد داریم به بررسی دلایل ازبین‌رفتن این غضروف و در نتیجه دلایل ایجاد آرتروز زانو بپردازیم.
-
اضافه وزن؛ رکن اول ایجاد آرتروز
درصورت اضافه وزن زیاد و شاخص توده بدنی بیشتر از ۳۰ احتمال بروز رتروز زانو دور از ذهن ینست. به‌دلیل فشار زیادی که به پاها و زانوها وارد خواهد شد، احتمال ابتلا به آرتروز در زانوهای فرد چاق ۷ برابر بیشتر از افراد دارای وزن نرمال خواهد بود.
-
آسیب؛ علتی ناگهانی برای ایجاد آرتروز
درصورتی‌که به هر دلیلی و تحت هر سانحه‌ای در گذشته آسیب و ضربه‌ای به ناحیه زانوی وارد شده باشد، زانوها بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به آرتروز قرار دارند.
-
تحریک؛ علتی موثر در ایجاد ارتروز
درصورتی که شغل شخص ایجاب می‌کند به زانوهای خود فشار زیادی وارد آورد و یا ورزش‌هایی انجام می‌دهد که زانوهایش را تحریک می‌کند، احتمال ابتلا به آرتروز در او زیاد است.
-
ژنتیک عاملی که می‌تواند ریشه آرتروز باشد
برخی افراد توان ابتلا به آرتروز را از والدین خود به ارث می‌برند. اگر به‌طورکلی و در حالت عادی استخوان‌ها و مفاصل شما دچار کجی یا انحراف باشند؛ ممکن است زانوی فرد دچار آرتروز شود.
درمان آرتروز زانو؛ درمان جراحی یا غیر جراحی؟ کدام بهتر است؟
درمان آرتروز زانو شامل دو دسته درمان غیرجراحی و درمان جراحی می‌شود که به‌طور معمول، پزشکان در مراحل اولیه و قبل از اقدام به جراحی سعی می‌کنند تا جای ممکن از درمان‌های غیرجراحی استفاده کنند. در ادامه به بررسی و توضیح هرکدام از این درمان‌ها می‌پردازیم.
درمان‌های غیرجراحی؛ مهمترین مرحله درمان آرتروز زانو
مثل تمام بیماری‌های آرتروزی، درمان اولیه آرتروز زانو نیز از طریق درمان‌های غیرجراحی انجام می‌شود که شامل طیف گسترده‌ای از گزینه‌های درمانی‌اند. این گزینه‌ها عبارتند از:
اصلاح سبک زندگی مهمترین قدم برای بهبود آرتروز زانو
ایجاد برخی تغییرات مفید در برنامه روزانه و تغییر سبک زندگی نامناسب به مناسب می‌تواند تاثیر زیادی بر محافظت از مفصل زانو داشته باشد و تا حد زیادی پیشرفت بیماری آرتروز را به تاخیر بیاندازد.به همین علت توصیه اصلی پزشکان به افرادی که از چنین بیماری رنج می‌برند این است که از انجام فعالیت‌های شدید که منجر به تشدید علائم بیماری می‌شود، ازجمله بالا و پایین‌کردن پله‌ها خودداری کنند و انجام این فعالیت‌ها را به حداقل برسانند.
ورزش‌کردن نیز می‌تواند به درمان بیماری آرتروز و حتی بسیاری از بیماری‌های ستون فقرات مثل دردهای گردنی و کمر درد کمک کند اما به هیچ وجه نباید ورزش‌های سنگین مثل دویدن یا تنیس انجام دهید، به جای چنین ورزش‌هایی بهتر است به سراغ فعالیت‌های هوازی و تمرینات تعادلی بروید که می‌توانند در کاهش میزان استرس شما نیز مفید باشند.
کم‌کردن وزن درصورتی‌که مبتلا به اضافه وزن هستید تا حد زیادی فشار روی زانوها را کاهش داده و به بهبود وضعیت زانوها کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: علائم خشکی زانو
فیزیوتراپی؛ سنگ بنای درمان مشکلات مفصلی
تمرین‌ها و ورزش‌های خاصی که فیزیوتراپ برای فرد تجویز می‌کند با تقویت عضلات پا و افزایش انعطاف‌پذیری پاها، به کاهش درد و بهبود شرایط حرکت کمک می‌کند.
داروها؛ سریع ترین راه برای کنترل درد و التهاب
نمونه‌های متعددی از دارو وجود دارند که برای درمان آرتروز زانو به کار می‌روند و به تسکین درد زانو کمک می‌کنند. به‌دلیل اینکه افراد مختلف پاسخ‌های متفاوتی به داروهای موجود می‌دهند، پزشک سعی می‌کند با بررسی شرایط بیمار، داروهای مناسب با دوزهای موثر برای او تجویز کند.
درمان جراحی؛ 3 جراحی اصلی زانو برای درمان آرتروز
درصورتی‌که درد آرتروز به حدی باشد که موجب ناتوانی شخص از حرکت شود و استفاده از داروها و سایر روش‌های غیرجراحی در تسکین درد موثر نباشد، پزشک انجام عمل جراحی را توصیه می‌کند. در ادامه به بررسی انواع نمونه‌های جراحی درمان آرتروز زانو می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی آرتروز زانو چیست؟
- پیوند غضروف: عمل جراحی پیوند غضروف که به آن ترمیم غضروف هم گفته می‌شود، عملی است که در آن غضروف طبیعی و سالم را به منطقه‌ای که غضروف آن ازبین‌رفته تزریق می‌کنند. البته این روش برای اشخاصی کارآمد است که تنها منطقه کوچکی از غضروف زانوی آن‌ها آسیب دیده باشد.
- استئوتومی: در این نمونه از عمل جراحی، استخوان ساق پا یا استخوان ران برش می‌خورد و به گونه‌ای قرار می‌گیرد که فشار کمتری به مفصل زانو وارد شود.
- تعویض کامل زانو(آرتروپلاستی): در آرتروپلاستی، پزشک جراح غضروف و استخوان آسیب دیده بیمار را برمی‌دارد و به‌جای آن سطوح مفصلی از جنس فلز یا پلاستیک را برای بهبود عملکرد زانو قرار می‌دهد.
نکات پایانی درباره آرتروز زانو
در این مقاله به بررسی بیماری آرتروز زانو و عوامل موثر در ایجاد این بیماری پرداختیم و به‌علاوه چند مورد از راه‌های متداول درمان را معرفی کردیم. همانگونه که در این مقاله گفته شد بیماری آرتروز یک بیماری شایع است که با رعایت سبک زندگی مناسب و اقدامات مراقبتی حتی درصورتی‌که سابقه ژنتیکی آرتروز وجود داشته باشد احتمال ابتلا به این بیماری را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. مطالعه این مقاله کمک می‌کند تا با رعایت موارد موثر زیادی که وجود دارند به‌میزان زیادی شرایط را بهبود بخشید و درد زانوها را تسکین داد.
سوالات متداول
آیا وسایل کمکی مثل زانوبند و عصا در درمان آرتروز موثر هستند؟
شما می‌توانید بنا به توصیه و صلاح‌دید پزشک از این وسایل استفاده کنید، اما به‌هیچ‌وجه خودسرانه نسبت به استفاده از این ابزار اقدام نکنید چون از میزان وخامت زانوی خود اطلاع ندارید.
آیا آرتروز زانو باعث ایجاد درد در لگن و ساق پا هم می‌شود؟
آرتروز زانو عضلات ساق پا، ران و لگن را ضعیف می‌کند، اما مشاهده نشده که این ضعف عضلانی دردناک باشد.
آیا آرتروز زانو منجر به استخوان درد می‌شود؟
آرتروز زانو موجب ایجاد سائیدگی استخوان‌های ناحیه زانو می‌شود که نتیجه آن ایجاد خارهای استخوانی و استخوان درد خواهد بود.