آیا تا به حال به صدای تق تق زانوی خود توجه کرده‌اید؟ آیا این صدا برای شما نگران‌کننده است یا فقط یک اتفاق عادی به نظر می‌رسد؟ مفصل زانو، یکی از مهمترین و پیچیده‌ترین مفاصل بدن است که در حرکت و پشتیبانی از وزن بدن نقش بسیار مهمی دارد. اما یکی از مسائلی که بسیاری از افراد با آن مواجه می‌شوند، صدا دادن زانو است. این صداها ممکن است به صورت خفیف و بی‌ضرر باشند یا می‌توانند نشانه‌ای از مشکلات جدی در مفصل زانو باشند. در این مقاله از اول کلینیک، به بررسی علل و عواملی که باعث صدا دادن زانو یا اصطلاحا کریپتوس می‌شوند، می‌پردازیم و راهکارهای پیشگیری و مدیریت این مسئله را بررسی می‌کنیم. با توجه به اهمیت حفظ سلامتی مفاصل و کیفیت زندگی، شناخت دقیق‌تر از عوامل مختلفی که ممکن است به صدا دادن زانو منجر شوند، امری بسیار اساسی است.
کریپتوس یا صدا دادن زانو چیست؟
کریپتوس یا صدا دادن زانو، صدایی است که هنگام حرکت زانو ایجاد می‌شود. این صدا ممکن است خفه شده یا به اندازه کافی بلند باشد که شنیده شود و می‌تواند شبیه به صدای خراش، کلیک یا ترکیدن حباب باشد. صدا دادن زانو ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما با پیری و استفاده بیشتر از مفاصل، احتمال وقوع آن بیشتر می‌شود. عوامل زیادی نظیر وجود حباب‌های هوا در مایع مفصل، اختلالات غضروفی، تغییرات در تاندون‌ها و رباط‌ها، یا شرایطی مانند آرتروز می‌توانند علت صدا دادن زانو باشند.
اگر درگیر زانودردی همین حالا پرسشنامه رو پر کن
بیشتر موارد کریپتوس بدون درد است و معمولاً به عنوان یک پدیده طبیعی تلقی می‌شود. اما در برخی موارد، این صداها ممکن است نشانه‌ای از وجود مشکلات جدی در مفاصل باشند که نیازمند مراجعه به پزشک و تشخیص دقیق هستند. در کل، صدا دادن زانو یک پدیده معمول و به طور کلی بی‌خطر است، اما اگر با درد یا ناراحتی همراه باشد یا برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت واقعی آن را تشخیص داده و درمان مناسب را دریافت کنید.
بیشتر بخوانید: صدا دادن مفاصل هنگام ورزش
علت‌های صدا دادن زانو
صدا دادن زانو ممکن است برای برخی افراد ناخوشایند و نگران‌کننده به نظر برسد. این صداها ممکن است احساس نامطلوبی را در مفصل زانو ایجاد کنند و برخی افراد را به این عقیده برسانند که مشکلی در مفصل زانوشان وجود دارد. اما بسیاری از موارد کرپیتوس زانو بدون درد یا مشکل جدی هستند و فقط نشانه‌ای از فعالیت طبیعی مفصل زانو هستند. در زیر علت‌های صدا دادن زانو به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته‌اند:
حباب‌های هوا: بی‌خطرترین و شایع‌ترین علت صدا دادن زانو
حباب‌های هوا در مایع سینوویال (مایع مفاصل) یکی از عواملی هستند که باعث صدا دادن زانو می‌شوند. مایع سینوویال یک مایع غلیظ است که مفاصل را روان نگه می‌دارد و از ساییدگی و سایر آسیب‌ها محافظت می‌کند. وقتی که مفاصل حرکت می‌کنند، ممکن است تغییراتی در فشار مفصل ایجاد شود که منجر به تشکیل حباب‌های کوچک گاز در مایع سینوویال شود. این حباب‌ها معمولاً به عنوان نتیجه‌ای از تغییر فشار و دما ایجاد می‌شوند. وقتی حباب‌ها شکل می‌گیرند، ممکن است در زمان حرکت مفصل، مثل وقتی که زانو خم می‌شود، بترکند. این دقیقا همان اتفاقی است کهه نگام شکستن قلنج نیز رخ می‌دهد که این ترکیدن حباب‌ها به صورت صداهایی همچون تق تق زانو، کلیک یا خرپ خرپ شنیده می‌شوند. این نوع صدا دادن زانو معمولاً بدون درد است و به عنوان یک پدیده طبیعی تلقی می‌شود. اگر صداها با درد همراه باشند یا در زمان فعالیت‌های روزمره مشکل ساز شوند، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت واقعی آن را تشخیص دهید و درمان مناسب را شروع کنید.
رباط‌ها و تاندون‌ها: از عوامل موثر در صدا دادن زانو
صدای تق تق زانو که ممکن است هنگام حرکت تاندون‌ها یا رباط‌ها در زانو شنیده شود، به دلیل تماس متناوب و بی‌نظمی بین این ساختارها و برجستگی‌های استخوانی زیر مفصل ایجاد می‌شود. تاندون‌ها و رباط‌های مفصل زانو نقش مهمی در انعطاف‌پذیری و پایداری زانو دارند. زمانی که تاندون‌ها یا رباط‌ها در جای خود بچسبند و در زمان حرکت زانو فرآیند انعطاف‌پذیری و پایداری مفصل را به طور طبیعی انجام ندهند، این ممکن است باعث ایجاد صداهایی همچون تق تق یا کلیک شود. این صداها معمولاً بدون درد هستند و فوریت پزشکی خاصی ندارند.
سندرم درد پاتلوفمورال (PFPS) و تق تق زانو
سندرم درد پاتلوفمورال (PFPS) یکی از عللی است که می‌تواند منجر به صدا دادن زانو شود. این سندرم به درد در زانو اشاره دارد که معمولاً در قسمت جلو و مرکز زانو احساس می‌شود. PFPS به دلیل ساییدگی و فرسایش غضروف در طول زمان ایجاد می‌شود. این ساییدگی غضروف معمولاً هنگامی که کشکک زانو خارج از تراز خود قرار می‌گیرد یا به دلیل انجام حرکات مکرر بدون انجام تمرینات تقویتی برای آماده‌سازی زانو رخ می‌دهد.
با اینکه PFPS اغلب به عنوان “زانوی دونده” شناخته می‌شود، اما افراد غیر ورزشکار نیز ممکن است تحت تأثیر این سندرم قرار بگیرند، به ویژه اگر سبك زندگی آنها فعالیت‌های روزمره و مکرر پرفشار براي ناحيه زانو را شامل باشد. در صورتی که صدای زانو ناشی از PFPS با درد یا ناراحتی همراه شود، می‌تواند نیاز به اقدامات درمانی داشته باشد. این اقدامات ممکن است شامل ترکیبی از تمرینات تقویتی، فیزیوتراپی، استفاده از ادوات حمایتی مانند زانوبند و در برخی موارد داروهای ضد التهاب و ضد درد باشد.
پارگی غضروف: از علل دردناک کریپتوس زانو
پارگی غضروف یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند به صدا دادن زانو منجر شود. در واقع، کریپتوس ممکن است نشانه‌ای از پارگی منیسک باشد. غضروف لاستیکی زانو (منیسک) وظیفه دارد که به عنوان یک ضربه‌گیر بین استخوان ساق پا و استخوان ران عمل کند و از فرسایش و ساییدگی استخوان‌ها جلوگیری کند.
وقتی که غضروف زانو آسیب می‌بیند و پار می‌شود، ممکن است باعث ایجاد صداهایی مانند تق تق زانو، خراش یا خرپ خرپ شود. همچنین، آسیب غضروف در برخی موارد با تورم و سفتی همراه است. اگر شما یا شخص دیگری که صداهای زانو را تجربه می‌کند، علائمی از پارگی منیسک را تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک با استفاده از ابزارهای تصویربرداری مانند MRI میزان آسیب غضروف را ارزیابی می‌کند و برنامه درمانی مناسبی را تعیین می‌کند. این برنامه درمانی می‌تواند شامل فیزیوتراپی، استفاده از داروها و در برخی موارد عمل جراحی باشد.
آرتروز (OA): مشکلی شایع همراه با صدای تق تق در زانو
آرتروز یا OA (Osteoarthritis) یکی از علت‌های صدا دادن زانو است. OA یک بیماری التهابی مزمن است که به طور عمده غضروف استخوان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. غضروف، لایه‌ای در سطح استخوان‌ها است که از ساییدگی و فرسایش آنها جلوگیری می‌کند. با پیشرفت OA، غضروف کاهش می‌یابد و استخوان‌ها بدون اینکه پوشش محافظتی لازم را داشته باشند، با یکدیگر برخورد می‌کنند. این می‌تواند باعث صداهایی مانند تق تق و خرت و خرت شود که از زانو می‌آید. در یک مطالعه، 75 درصد از افرادی که دچار استئوآرتریت زانو شده‌اند، در سالی که علائم خود را نشان داده‌اند، کریپتوس در داخل یا اطراف مفصل زانو خود را گزارش کردند.
علاوه بر صداهای زانو، OA ممکن است با درد، تورم و محدودیت در حرکت زانو همراه باشد. برای تشخیص OA و تعیین برنامه درمانی مناسب، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. این برنامه درمانی می‌تواند شامل ترکیبی از تمرینات تقویتی، فیزیوتراپی، داروها، تغییرات در سبک زندگی و در برخی موارد جراحی باشد. هدف اصلی از درمان OA کاهش درد، بهبود عملکرد زانو و کنترل پیشرفت بیماری است.
بیشتر بخوانید: آرتروز زانو چیست؟
انواع صدا دادن زانو
کریپتوس زانو، یا صدا دادن زانو، می‌تواند در انواع مختلفی اتفاق بیافتد، که بر اساس علت و شدت آن متفاوت است. برخی از انواع صدا دادن زانو عبارتند از:
- صدا دادن بدون درد: در این حالت، صدایی شبیه خراشیدن یا ساییدگی در زانو شنیده می‌شود، اما هیچ درد یا علائم دیگری همراه نیست. این نوع صدا دادن ممکن است به عنوان یک ویژگی طبیعی بدن تلقی شود و نیازی به درمان خاصی نداشته باشد.
- صدا دادن با درد: در برخی موارد، صدای زانو همراه با درد و ناراحتی اتفاق می‌افتد. این می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات موجود در مفصل زانو مانند آرتروز، پارگی منیسک، یا سایر مشکلات استخوانی و مفصلی باشد.
- کریپتوس با تورم: در برخی از موارد، صدا دادن زانو همراه با تورم مفصل نیز هست. این می‌تواند نشانه‌ای از التهاب یا آسیب درونی مفصل زانو باشد و نیاز به ارزیابی پزشکی دارد.
- کریپتوس با محدودیت حرکت: در بعضی از موارد، صدا دادن زانو با محدودیت حرکت همراه است، به عبارت دیگر شما ممکن است احساس کنید که مفصل زانو شما به راحتی حرکت نمی‌کند یا احساس کنید که در حین حرکت به مشکلی برخورده‌اید.
تشخیص نوع و درمان مناسب صدا دادن زانو وابسته به علت اصلی و شدت آن است، بنابراین اگر شما یا کسی در خانواده‌تان با مشکلات کریپتوس زانو روبرو شده‌اند، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه و معاینه شوید.
بیشتر بخوانید: خرید تجهیزات پزشکی خانگی
درمان صدا دادن زانو
درمان صدا دادن زانو، که به عنوان کریپتوس شناخته می‌شود، بستگی به علت و شدت آن دارد. در بیشتر موارد، کریپتوس زانو ممکن است بدون نیاز به درمان خاصی از بین برود و تنها به عنوان یک عارضه غیر قابل اجتناب تلقی شود. اما در مواردی که کریپتوس با درد، تورم یا محدودیت حرکت همراه است، درمان‌های مختلفی برای کاهش علائم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از اولین روش‌های درمان کریپتوس زانو استفاده از یخ است. قرار دادن یخ روی منطقه زانو می‌تواند به کاهش التهاب و درد کمک کند. همچنین، مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن می‌تواند در کاهش درد و التهاب مفید باشد. در صورت لزوم، پزشک ممکن است آموپول‌های موضعی، مانند استروئیدها، برای کاهش التهاب و درد در منطقه زانو تجویز کند. همچنین، فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی نیز می‌تواند به بهبود قوام و انعطاف پذیری عضلات و رباط‌های زانو کمک کند و علائم صدا دادن زانو را کاهش دهد. در موارد شدیدتر مثل آرتروز شدید زانو و زمانی که درمان‌های دیگر موثر نباشند، ممکن است جراحی لازم باشد. این شامل روش‌هایی مانند تعویض مفصل زانو می‌شود که بهبود درد و محدودیت حرکت زانو را هدف قرار می‌دهد.
بیشتر بخوانید: خرید کمربند پلاتینر UIC
نکاتی برای پیشگیری از صدا دادن زانو
برای پیشگیری از تق تق زانو و حفظ سلامتی مفاصل خود، می‌توانید از این نکات پیروی کنید:
- حفظ وزن در محدوده سالم: حفظ وزن در محدوده مناسب و پایین می‌تواند فشار روی مفاصل زانو را کاهش دهد و از آسیب‌های مرتبط با زانو جلوگیری کند.
- تقویت عضلات: انجام تمرینات تقویتی برای عضلات پا، باسن و شکم می‌تواند به تقویت زانوها و کاهش فشار روی آنها کمک کند. تمریناتی مانند اسکوات، لانچ، پرس پا و تمرینات انعطاف‌پذیری می‌توانند مفید باشند.
- فعالیت بدنی منظم: حرکت و فعالیت بدنی منظم باعث ترشح کافی مایع بین مفصلی و به عبارتی روغن کاری مفاصل می‌شود و از سفت شدن و صدا دادن زانوها جلوگیری می‌کند. انتخاب ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا، دوچرخه‌سواری و تمرینات انعطاف‌پذیری مفید است.
- استفاده از فناوری مناسب: در صورتی که در حال انجام فعالیت‌هایی هستید که فشار زیادی روی زانوها دارند، استفاده از وسایل حمایتی مانند زانوبند یا کفش مناسب می‌تواند فشار را کاهش دهد و از آسیب‌های مرتبط با زانوها جلوگیری کند.
- استراحت و بازیابی: به مفاصل زانوی خود استراحت کافی بدهید و پس از فعالیت‌های فیزیکی، از تکنیک‌های بازیابی مانند کشش ملایم و کمپرس یخ استفاده کنید تا از التهاب و آسیب‌های ممکن پیشگیری کنید.
- مراقبت در برابر ضربه: جلوگیری از تروما و ضربه به زانوها از طریق استفاده از محافظ مناسب و اجتناب از فعالیت‌های خطرناک می‌تواند از آسیب‌های مرتبط با زانوها جلوگیری کند.
با رعایت این نکات و انجام تمرینات مناسب، می‌توانید از صدا دادن زانو و مشکلات مرتبط با آن جلوگیری کرده و سلامتی مفاصل خود را حفظ کنید.
سوالات متداول در مورد صدا دادن زانو
1.کریپتوس یا صدا دادن زانو چیست؟
صدا دادن زانو به وضعیتی گفته می شود که با حرکت زانو صدای تق تق، خرد شدن و یا ترک خوردن زانو شنیده شود؛ که می تواند دردناک و یا بدون درد باشد.
2.علت‌های صدا دادن زانو چیست؟
ترکیدن حباب‌های هوا در مایع مفصلی، سندرم درد پاتلوفمورال، پارگی غضروف، آرتروز و غیره باشد.
3.آیا صدا دادن زانو نیاز به درمان دارد؟
صدا دادن زانو درصورتیکه با درد همراه نباشد نیازی به درمان ندارد.