درد سیاتیک از جمله آزاردهنده‌ترین دردهایی است که میتواند افراد در سنین مختلف را درگیر کند. این درد از ناحیه کمر تا باسن، پشت ران و پشت ساق پا ادامه پیدا می‌کند. ممکن است درد این عصب به شکل ناگهانی و شدید احساس شود و برای مدت زمان طولانی باقی بماند. با این وجود استفاده از روش‌های مراقبتی و درمانی مناسب تاثیر بسزایی در کاهش این نوع دردها خواهد داشت.
در برخی موارد شدت درد این عارضه در افراد لزوم انجام عمل جراحی را نشان می‌دهد و در برخی موارد این درد با مصرف دارو و معالجات مشابه درمان خواهد شد. در ادامه این مطلب از سایت اول کلنیک علاوه بر معرفی عصب سیاتیک، دلایل ایجاد دردهای ناشی از این بیماری و نشانه‌های بروز این عارضه را توضیح می‌دهیم و بهترین روش‌های درمانی برای بهبود درد سیاتیک را عنوان خواهیم کرد.
اگر درگیر کمردردی، همین حالا پرسشنامه رو پر کن
سیاتیک چیست؟
سیاتیک به عنوان بزرگترین عصب در بدن انسان، از قسمت باسن و پشت ران پا در یک خط راست به زانو می‌رسد و میتواند علاوه بر کمر درد، سبب زانو درد نیز شود. این عصب در ناحیه زانو به دو مسیر منشعب می‌شود؛ یکی تی‌بال و دیگری پرونئال یا عصب پروانه. این در حالی است که عصب پرونئال نیز به دو عصب پرونئال سطحی و پرونئال عمقی تقسیم می‌شود:
- عصب پرونئال سطحی: این عصب به ناحیه پوست راه می‌یابد و تاثیر آن در قسمت جلوی پا احساس می‌شود.
- عصب پرونئال عمقی: این عصب به سمت عضلات جلوی ساق پا می‌رود.
در نتیجه تحرکاتی مانند راه رفتن و ایستادن تحت تاثیر این عصب و شاخه‌های انتهایی آن خواهد بود.
ابتدای عصب sciatica در نخاع است. این عصب از لگن و باسن می‌گذرد و پس از منشعب شدن به هر دو پا وارد می‌شود. ایجاد آسیب یا التهاب در این عصب به شکل درد متوسط تا شدید یا ضعف و بی‌حسی در نواحی کمر، باسن و پاها احساس می‌شود. در صورت ایجاد آسیب جدی در این عصب و نواحی مرتبط با آن، علائم درد، ضعف و سوزن سوزن شدن احساس خواهد شد. مطابق تحقیقات انجام شده و آمار به دست آمده در این زمینه، حدود ۴۰ درصد از افراد در دوره‌های مختلف زندگی دردهای مربوط به سیاتیک را تجربه می‌کنند و این در حالی است که افزایش سن با افزایش ریسک ابتلا به درد سیاتیک همراه است.
سیاتیک یک عصب است نه یک رگ!
ممکن است عبارتی مثل رگ سیاتیک را شنیده باشید. در واقع باید توجه داشت که این عضو سیستم عصبی بدن یک رگ نیست بلکه بزرگترین عصب موجود در بدن است و رگ‌ها و عصب‌ها با هم تفاوت عمده دارند. رگ‌ها لوله‌هایی توخالی هستند که به انتقال خون از قلب به اندام‌ها یا برعکس می‌پردازند. اما عصب‌ها رشته‌هایی توپر هستند که وظیفه انتقال پیام عصبی از مغز به اندام‌ها یا برعکس را بر عهده دارند. بنابراین با توجه به ظاهر و وظیفه رگ و عصب باید دانست که این دو دارای تفاوت‌های اساسی با یکدیگر هستند.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی سیاتیک
نشانه های بروز آسیب در عصب سیاتیک
با اعمال فشار در عصب سیاتیک، نشانه‌هایی مثل ضعف ماهیچه‌ها، بی‌حسی، احساس سوزش در کف پا و کمر احساس خواهد شد. این علائم تاثیر بسزایی در سبک عادی زندگی دارند و زندگی روزمره را دچار اختلال می‌کنند. این درد در ناحیه کمر و باسن غالبا نشانه بروز آسیب در این عصب است. در واقع احساس درد متداول‌ترین نشانه‌ای است که وجود این عارضه را نشان می‌دهد.
وقتی عصب سیاتیک دچار التهاب و آسیب شود، علائم زیر در بدن ایجاد خواهد شد:
- احساس بی‌حسی و ضعف در پاها که در موارد شدیدتر ممکن باعث از بین رفتن احساسیا حرکت در پاها شود
- دردهای نواحی کمر، باسن و پاها با فعالیت و تحرک شدیدتر می‌شود
- احساس سوزن سوزن شدن یا گز گز همراه با درد در ناحیه پاها و انگشت‌های پا
- بی‌اختیاری ادرار و عدم توانایی برای کنترل مثانه و روده (این علائم آسیب در موارد نادر ایجاد می‌شوند که در صورت مشاهده لازم است سریعا با پزشک متخصص مشورت کنید)
بیشتر بخوانید: درد دیسک کمر به کدام پا می زند؟
متداول ترین دلایل ابتلا به درد سیاتیک کدامند؟
ممکن است در شرایط مختلف ستون فقرات دچار فشار و آسیب شود. چنانچه به اعصابی که در امتداد ناحیه پشت قرار دارند فشار یا صدمه وارد شود، این دردها و علائم آغاز خواهند شد. در این بخش به معرفی شرایطی که باعث آسیب به این عصب شده و آن را تحریک می‌کند خواهیم پرداخت:
تنگی کانال نخاعی از مهم‌ترین دلایل بروز درد سیاتیک
تنگ شدن غیر عادی کانال تحتانی نخاع از دیگر دلایل بروز آسیب در عصب سیاتیک تلقی می‌شود. تنگ شدن و نازک بودن این کانال، اعمال فشار در نخاع و ریشه‌های عصبی را افزایش می‌دهد. به این ترتیب در ناحیه کمر درد و بی‌حسی احساس خواهد شد.
بیرون زدگی دیسک ها عاملی برای درد سیاتیک
مهره‌ها یا استخوان‌های نخاع به واسطه غضروف‌هایی از هم تفکیک می‌شوند. این مواد ضخیم و شفاف باعث افزایش انعطاف‌پذیری در زمان حرکت و فعالیت خواهند شد. با آسیب دیدن این غضروف‌ها دیسک کمر بیرون زده و به این ترتیب عصب سیاتیک فشرده یا تحریک می‌شود. این امر موجب بروز نشانه‌هایی نظیر درد و بی‌حسی در قسمت کمر خواهد شد. اگر با این عارضه روبرو شدید بدون شک سراغ خرید کمربند پلاتینر بروید چون پزشکان معتقدند بهترین درمان خانگی برای انواع دردهای کمر است.
سندرم Piriformis محرکی برای به وجود آمدن درد سیاتیک
این اختلال عضلانی باعث سفت و منقبض شدن غیر ارادی عضله گلابی شکل شده و با تحت تاثیر قرار دادن عصب سیاتیک باعث ایجاد درد و مشکل می‌شود. عضله گلابی شکل مسئول اتصال بخش تحتانی ستون فقرات به استخوان ران است و زمانی که سفت شود، عصب را فشرده و تحریک می‌کند. نشستن به مدت طولانی، بروز تصادف و وارد شدن ضربه و فشار در اثر زمین خوردن یا سقوط از ارتفاع سبب بروز سندرم Piriformis خواهد شد.
اسپوندیلولیستیز (Spondylolisthesis) حرکت مهره‌ها به سمت دیگر و امتداد آن در قسمت استخوان نخاعی و گسترش هر چه بیشتر در این قسمت، با ایجاد آسیب در این عصب همراه خواهد بود. در این موارد برای درمان هر چه سریعتر آسیب باید به پزشک متخصص استخوان و مفاصل مراجعه نموده و راهکارهای درمانی مربوطه را دریافت کرد.
از دیگر مواردی که ضریب خطر ابتلا به این درد را افزایش می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- اضافه وزن و چاقی عصب سیاتیک را دچار فشار و تحریک کرده و به ایجاد درد ناحیه کمر و پاها می‌انجامد.
- افزایش سن با افزایش ریسک ابتلا به آرتروز و فرسودگی دیسک همراه است؛ به این ترتیب سطح فشار بر عصب sciatica نیز بیشتر خواهد شد.
- شرایط شغلی و سبک زندگی که با نشستن‌های طولانی مدت، رانندگی مداوم یا حمل اجسام سنگین همراه است.
مسدود شدن دیسک فقرات فقره‌ای و سیاتیک
انسداد دیسک فقره‌ای (Herniated Disc) که به عنوان سرخوردگی دیسک فقره‌ای نیز شناخته می‌شود زمانی اتفاق می‌افتد که بافت درون دیسک بر روی عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند. به این ترتیب عصب تحریک شده و نشانه‌هاس درد و التهاب این عصب نمایان می‌شود. به طور کلی درد سیاتیک از فشار و تحریک عصب این عصب ناشی می‌شود و عوامل گوناگون در این آسیب سهیم هستند. انسداد دیسک فقره‌ای نیز از متداول‌ترین دلایلی است که به بروز آسیب و صدمه منجر می‌شود.
استئوآرتریت از عوامل درد سیاتیک
استئوآرتریت (Osteoarthritis) آرتروز در بخش‌های عمودی ستون فقرات است و سبب افزایش فشردگی و تحریک عصب سیاتیک می‌شود. به دنبال این عارضه دردها در ناحیه کمر و پشت افزایش یافته و نشانه‌هایی مانند کشیدگی، گرفتگی، بی‌حسی و مور مور شدن پدیدار خواهد شد.
البته این نوع آرتروز بیشتر زانوها را درگیر می‌سازد و البته جای نگرانی نیست. با خرید زانوبند زاپیامکس می‌توانید مسیر درمان را شروع کنید و در اسرع وقت پزشک را هم در جریان درمان خود قرار دهید. این زانوبند مورد تایید بیشتر پزشکان و به گفته آن‌ها بهترین درمان خانگی غیر دارویی برای ارتروز زانو است.
اسپاندیلوز علت شایع سیاتیک
اسپاندیلوز (Spinal Stenosis) از دیگر علل شایع که باعث تحریک عصب سیاتیک می‌شود، اسپاندیلوز است. این عارضه سبب منقبض شدن کانال نخاعی می‌شود و در این حالت فضای لازم برای عصب سیاتیک کاهش می‌یابد. وجود این انقباض‌ها باعث تحریک هر چه بیشتر شده و دردهای مکرر و شدید را به دنبال خواهد داشت.
فشرده شدن و تحریک ناحیه لگن دلیل آسیب به سیاتیک
ایجاد فشار در قسمت لگن از دلایل دیگری است که باعث آسیب در عصب سیاتیک می‌شود. فاکتورهایی مثل بارداری، تشنج ماهیچه‌ای، کیست تخمدان و وجود توده‌ها در قسمت لگن میزان فشار وارده بر این عضو مهم را افزایش داده و منجر به درد می‌شوند.
سایر عوامل نیز ممکن است در ابتلا به درد سیاتیک دخالت داشته باشند که نشانه‌های آن در هر فرد متفاوت است. تشخیص به موقع و صحیح دلایل ایجاد کننده درد توسط پزشک روش‌های درمانی مناسب برای بهبود هر چه سریعتر این نوع دردها را معین خواهد کرد.
راه های تشخیص علت درد سیاتیک چیست؟
علت این بروز این عارضه با توجه به شرایط ایجاد آن در افراد مختلف، متفاوت است. برای تشخیص علت درد این بیماری ابتدا لازم است تا پزشک متخصص، سابقه پزشکی فرد را بررسی کند. برای تشخیص علت درد سیاتیک معاینه فیزیکی انجام خواهد شد و پزشک با حرکات کششی، فعالیتی که به افزایش درد می‌انجامد را میابد.
در برخی از مواقع، برای علت درد سیاتیک، به آزمایش‌‌های دقیق‌تری نیاز است. به این ترتیب پزشک برای تشخیص دقیق و اعلام نتیجه نهایی، دستور عکس برداری از عصب را صادر می‌کند. برای تصویر برداری دقیق و مشاهده آسیب‌های ایجاد شده معمولا از دو دستگاه استفاده می‌شود:
- تصویر برداری ام آر آی (MRI)
- تصویر برداری رادیولوژی
چنانچه نتایج به دست آمده از تصویر برداری حاکی از وجود التهاب، فشردگی و آسیب در قسمت عصب باشد، پزشک مربوطه راهکارهای درمانی لازم جهت درمان بیماری را با توجه به شدت عارضه ارائه خواهد نمود. بدیهی است که در مراحل نخست بیماری، روش‌هایی مانند دارو درمانی به بهبود بیماری کمک می‌کند اما در صورتی که شدت دردها و آسیب ایجاد شده زیاد باشد، از روش‌های دیگری مانند جراحی برای تسکین دردهای سیاتیک و درمان آسیب به وجود آمده استفاده خواهد شد.
چگونه درد سیاتیک را درمان کنیم؟
درمان سیاتیک در موارد مختلف با هدف کاهش درد و کمک به افزایش دامنه حرکتی بیماران مبتلا به این عارضه صورت می‌گیرد. برای درمان نشانه‌های ابتلا به سیاتیک از راهکارهای درمانی مختلف استفاده می‌شود. به منظور درمان سیاتیک و ممانعت از شدت یافتن این دردها لازم است علاوه بر دارو درمانی و استراحت، روش‌هایی مانند فیزیوتراپی، انجام فعالیت‌های ورزشی و سایر روش‌های توصیه شده توسط پزشک معالج را نیز در دستور کار قرار دهید.
تشخیص آسیب دیدگی در این عصب توسط پزشک، معرفی متدهای درمانی به منظور تسکین درد و افزایش آسایش بیمار را به دنبال دارد. استفاده از راهکارهای درمانی مرتبط باعث می‌شود بتوانید حتی‌الامکان فعالیت‌های روزانه خود را ادامه دهید. باید توجه داشت که دراز کشیدن در رختخواب و عدم انجام فعالیت‌های روزانه نه تنها در بهبود شرایط موثر نیست، بلکه میتواند درمان شما را به وقفه بیندازد. در ادامه بهترین شیوه‌های درمانی جهت کاهش درد سیاتیک را معرفی خواهیم نمود.
استفاده از دارو برای درمان درد سیاتیک موثر است
به منظور درمان درد عصب سیاتیک از داروهای غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی استفاده می‌شود که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
داروهای غیر استروئیدی برای درمان سیاتیک
مصرف داروهای غیر استروئیدی سبب کاهش چشمگیر تورم و التهاب عصب سیاتیک خواهد شد. مسکن‌های ضد التهاب و غیر استروئیدی (NSAID) نظیر آسپرین، ناپروکسن، ایبوپروفن و … بهترین داروها برای تسکین درد و کاهش نشانه‌های این عارضه محسوب می‌شوند. با مصرف قرص کمر درد برای این بیماری می‌توان از میزان فشردگی، التهاب و تحریک این عصب به میزان قابل توجه کاست. در نظر داشته باشید که لازم است از این داروها با توجه به نسخه پزشک استفاده کنید و دوز مسکن‌ها را تحت نظر پزشک تغییر دهید. مصرف داروی آسپرین در بعضی افراد با ایجاد عوارضی نظیر زخم و خونریزی همراه است. بنابراین مصرف داروهای مرتبط تحت نظارت پزشک معالج ضروری خواهد بود.
داروهای شل کننده عضلات برای درمان سیاتیک
داروهایی مثل متوکاربامول باکلوفن و تیزانیدین در دسته داروهای شل کننده ماهیچه قرار دارند و می‌توانند سطح فشار وارد شده به عضلات و این عصب را کاهش دهند تا از میزان درد در ناحیه کمر کاسته شود.
توجه داشته باشید که داروهای غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی در برخی موارد قادر به تسکین دردهای سیاتیکی نیستند. در این شرایط پزشک معالج به تجویز آرامبخش‌های قوی برای درمان این درد خواهد پرداخت. در استفاده از قرص برای کمر درد ناشی از این اختلال لازم است به شدت درد و ناحیه درد توجه شود.
داروهای ضد تشنج برای درمان سیاتیک
داروهایی مثل گاباپنتین و پرگابالین که برای درمان و بهبود حملات تشنج مورد استفاده قرار می‌گیرند، انتقال درد به نخاع را کاهش داده و برای درمان درد سیاتیک مناسب تلقی می‌شوند. شرایط و دوز مصرف این داروها باید توسط پزشک متخصص تعیین شود. مصرف خودسرانه و خارج از برنامه به منظور کاهش انتقال درد ممکن است عوارضی نظیر فلج شدن را در پی داشته باشد.
تزریق آمپول برای درمان سیاتیک ؛ درمان درد در کمترین زمان
تزریق کورتیکواستروئید‌ها در ناحیه پیرامون ریشه عصبی میتواند التهاب و درد اعصاب تحریک شده را به میزان قابل اعتنایی کاهش دهد. با توجه به عوارض مصرف کورتون‌ها از تزریق مداوم این داروها در مدت زمان طولانی بپرهیزید.
استفاده از پماد برای درمان سیاتیک ؛ راهی آسان و سریع
پمادهای موضعی مثل متیل سالیسیلات، منتول، سالاسیلات ترولامین، کپسایسین و کانابیدیل (CBD) در درمان درد سیاتیک موثر هستند. در استفاده از پماد برای این عارضه ناخوشایند باید حتما با پزشک خود مشورت کرده و مطابق توصیه‌ها عمل کنید.
حجامت برای درمان سیاتیک ؛ روش سنتی درمان درد سیاتیک
حجامت کمر یکی از روش‌های سنتی اما پرکاربرد برای کاهش دردها است. استفاده از روش حجامت و بادکش در بسیاری از موارد با کاهش دردهای سیاتیک در ناحیه کمر و پا همراه بوده است. برای انجام حجامت به منظور درمان این درد لازم است با افراد متخصص در این زمینه مشورت کرده و با رعایت اصول بهداشتی وارد عمل شوید.
کمپرس سرد و گرم و بهبود درد سیاتیک
یکی از روش‌های ساده اما کاربردی برای کمک به تسکین درد تدر خانه استفاده از کمپرس سرد یا گرم است. برای این کار می‌توانید کیسه‌های یخ را در حوله یا دستمال بگذارید و آن را بر روی ناحیه دردناک قرار دهید. بهتر است چند وعده در طول روز و هر بار به مدت 20 دقیقه از کمپرس یخ استفاده کنید. بعد از گذشت چند روز نیز می‌توانید کیف آب گرم یا پد گرم کننده را برای التیام درد سیاتیک مطابق دستور العمل قبلی مورد استفاده قرار دهید. استفاده متناوب از کیسه‌های یخ و آب گرم به تسکین این دردها کمک خواهد نمود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درد سیاتیک یکی از آزاردهنده‌ترین دردها است که اغلب بسیاری از افراد سعی دارند با استفاده از مسکن‌ها، اقدام به خوددرمانی کنند. اما بهتر است با بروز این علائم، در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید:
- چنانچه احساس درد شدیدی داشتید که عملکرد شما را مختل کرد.
- اگر ضعف در پای آسیب دیده ظاهر شد و بی حسی پا ناگهانی رخ داد.
- چنانچه با تغییر در عملکرد مثانه و روده مواجه شدید.
نکته: اگر به بروز این علائم و با طولانی‌تر شدن گرفتگی این عصب، به پزشک مراجعه نکنید، سبب آسیب دائمی به این عصب خواهید شد و درد کمر، گردن و گردن درد در شما نهادینه می‌شود.
نتیجه گیری
در این مقاله علاوه بر معرفی دردهای سیاتیکی و دلیل بروز آن‌ها به معرفی راهکارهای درمانی موثر برای بهبود هر چه سریعتر این عارضه پرداختیم. از آنجایی که بروز دردهای ناشی از این عارضه متداول در ناحیه کمر و پاها با درگیر شدن و ایجاد التهاب در عصب‌ها رابطه مستقیم دارد، لازم است در صورت بروز این عارضه و ابتلا به درد به منظور دریافت راهکارهای درمانی با پزشک متخصص مشورت کنید.
مصرف داروهای مرتبط که در این مقاله از اول کلینیک به معرفی آن‌ها پرداختیم، در کاهش درد سیاتیک تاثیر چشمگیری دارد. علاوه بر مصرف دارو می‌توانید با تغییر سبک زندگی و انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزشی کنترل شده نیز در مسیر سلامت و بهبود هر چه بیشتر گام بردارید.